باز این چه شورش است که در خلق عالم است

آیا تا کنون در مورد معنای دقیق «تاسوعا» و «عاشورا» اندیشیده‌اید؟ بسیاری از افراد و مخصوصاً اهالی لغت، تصور می‌کنند که واژه «عشر» و «عاشر» از یک ریشه گرفته شده‌اند و واقعه کربلا نیز در روز دهم محرم اتفاق افتاده است، به همین دلیل عاشورا به معنای روز دهم محرم و تاسوعا که شباهت ظاهری با «تسع» و «تاسع» دارد، روز نهم محرم نامیده می‌شود.  اما این معنا اشتباه است. 

برای تبیین و توضیح این دو واژه نگاهی می‌اندازیم به کتاب «سفری از عاشورا تا اربعین» اثر «دکتر عبدالله مستحسن» استاد مستحسن در این کتاب می‌نویسد: «عشر به کسر عین و عشرت، به معنای معاشرت و مصاحبت است. «مُعاشر» به ضمّ حرف «میم» یعنی مصاحبت و «عاشر» اسم فاعل عشر است. «العاشور» از ریشه «عشر» به کسی گفته می‌شود که معاشرت، خصلت او باشد. «العاشوراء» جایی که میل به معاشرت و رفاقت و مصاحبت نمایان می‌شود و افراد میل معاشرت خود را با کسی که مورد نظر است، عرضه می‌کنند؛ و «عاشورا» مبالغه است از میل به معاشرت؛ یعنی روزی که میل معاشرت و رفاقت با امام (علیه السلام) به شدت بالا می‌رود. 

با خارج شدن «عاشورا» از سلسله اعداد، عدد بودن «تاسوعا» نیز مورد تردید قرار می‌گیرد و معنی «نهم» را از دست می‌دهد. «اتسع» به فتح «الف» یعنی گروه‌های 9 نفره شدند. اما «اتسع» به کسر «الف» یعنی وسعت پیدا کرد- گشاد شد- فراخ گردید. «اتّساع» یعنی گسترده شدن و گشاد شدن. بالا رفتن ظرفیت. اتساع شرائین؛ یعنی رگ‌ها گشاد شدند و ظرفیت‌شان برای عبور خون زیاد باشد. «التاسوع» چیزی که فراخی و گستردگی و ظرفیت‌اش زیاد باشد؛ و بالاخره «التاسوعا» یعنی جایی که بتوان ظرفیت را بالا برد و فراخی ایجاد کرد؛ و تاسوعا این معنی را پیدا می‌کند: روزی که ظرفیت بالا می‌رود و در سینه‌ها فراخی ایجاد می‌شود و به جای تنگی، وسعت می‌یابد.»

منبع: کتاب «سفری از عاشورا تا اربعین، عبدالله مستحسن»

گردآورنده: مریم شکوهی‌نیا