پیشرفت هند در اجرای برنامه اقدام اقلیمی؛ الگویی برای جهان

بر اساس این گزارش، هند اقدام‌های اجرایی اقلیمی را از سال ۲۰۰۱ آغاز کرد، زمانی که یکی از معدود کشورهایی بود که «قانون صرفه‌جویی انرژی» را تصویب کرد و به‌دنبال آن، طرح «تجارت انتشار صنایع» را با هدف کارآمدتر شدن شرکت‌های بزرگ تولیدی در مصرف انرژی به تصویب رساند، اما نخستین «برنامه اقدام ملی» برای مقابله با تغییر اقلیم هند (NAPCC) در سال ۲۰۰۸ به تصویب رسید و شامل اهداف نسبتاً پایین برای انرژی خورشیدی (۲۰ گیگاوات تا سال ۲۰۲۲) همراه با اقدام در هفت حوزه دیگر بود.

نخست‌وزیر مودی (Modi) که سال ۲۰۱۴ به قدرت رسید، با پنج برابر کردن جاه‌طلبی، شتاب جدیدی به توسعه بخش انرژی خورشیدی بخشید. به یک‌باره هدف اصلی «مأموریت انرژی خورشیدی ملی» (National Solar Mission) هند از ۲۰ گیگاوات به ۱۰۰ گیگاوات افزایش یافت. این ارتقای هدف به قاعده و معیاری در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر هند تبدیل شد. به‌طوری‌ که سرمایه‌گذاری فزاینده هند در انرژی‌های تجدیدپذیر با افزایش مداوم سطح اهداف جاه‌طلبی اعلام‌شده به سرمایه‌گذاران خصوصی اعم از داخلی و خارجی، مورد حمایت قرار می‌گرفت.

با وجود اینکه طی دو سال گذشته بسیاری از امور به‌دلیل محدودیت‌های مرتبط با کوویدـ۱۹ مختل شده، پیشرفت در این زمینه قابل توجه بوده است. ظرفیت نصب‌شده تأسیسات فتوولتائیک خورشیدی در هند از سال ۲۰۱۴ تا فوریه ۲۰۲۲ به ۵۰ گیگاوات افزایش یافته که از این مقدار، ۴۳ گیگاوات روی زمین و ۷ گیگاوات روی پشت‌بام‌ها و متصل به شبکه است.

انرژی‌های تجدیدپذیر نصب‌شده (خورشیدی، بادی و زیست‌توده) به‌طور کلی بیش از ۱۰۰ گیگاوات است. اگر نیروگاه‌های برق‌آبی (Hydro) بزرگ نیز در نظر گرفته شود، ظرفیت کل نصب‌شده فعلی به ۱۵۰.۹ گیگاوات افزایش می‌یابد.

هم‌اکنون حدود ۵۳ گیگاوات سرمایه‌گذاری تجدیدپذیر در مراحل مختلف آماده‌سازی، انعقاد قرارداد یا ساخت است. اهداف مهم کنونی در این بخش شامل احداث ۱۷۵ گیگاوات انرژی تجدیدپذیر تا سال ۲۰۲۲ و ۵۰۰ گیگاوات تا سال ۲۰۳۰ است که به هند در راه دستیابی به هدف خالص انتشار صفر در سال ۲۰۷۰ کمک می‌کند.

هند چهارمین کشور از نظر ظرفیت نصب‌شده انرژی‌های تجدیدپذیر

هند چهارمین کشور از نظر ظرفیت نصب‌شده انرژی‌های تجدیدپذیر و پنجمین ظرفیت نصب‌شده فتوولتائیک خورشیدی در جهان است. در سال ۲۰۲۱، تأسیسات فتوولتائیک خورشیدی ۶۲ درصد از ظرفیت اضافه‌شده جدید را به خود اختصاص داد که بزرگ‌ترین سهم ظرفیت تاکنون در هند بود. در مجموع انرژی‌های تجدیدپذیر ۷۷ درصد از ظرفیت اضافه‌شده جدید را در سال ۲۰۲۱ به خود اختصاص دادند.

صرف‌نظر از افزایش ظرفیت انرژی تجدیدپذیر، دستاوردهای برجسته‌ای نیز در زمینه‌ ارتقای کارایی انرژی در هند حاصل شده است. یکی از برنامه‌های موفق هند در حوزه‌ کاهش مصرف انرژی که در قالب قانون صرفه‌جویی انرژی هند اجرا شد، برنامه موسوم به UJALA است. در این برنامه، لامپ‌های پرمصرف در سراسر هند به‌تدریج با لامپ‌های LED جایگزین شد.

تا اوایل سال ۲۰۲۲، تعداد لامپ‌های LED توزیع شده به ۳۶۸ میلیون رسیده است و هزینة تولید آن نیز ۸۵ درصد کاهش یافته است. برآورد می‌شود که اجرای برنامه UJALA در هفت سال گذشته، سبب صرفه‌جویی ۴۷۷۷۸ میلیون واحد برق در سال شده است. آژانس بین‌المللی انرژی در سال ۲۰۱۶ در خصوص این برنامه نوشت: «UJALA بزرگ‌ترین برنامه لامپ LED بدون یارانه در جهان برای مصرف‌کنندگان داخلی، نمونه فوق‌العاده‌ای از برنامه‌های موفق کارایی انرژی است».

از دیدگاه کلان، معمای دولت هند این است که بین تحقق اهداف توسعه اقتصادی و اهداف اقلیمی تعادل برقرار کند. هند با توجه به مرحله توسعه‌ای خود، همچنان دارای برنامه ناتمام رشد اقتصادی و دستور کار رفع فقر است، به‌طوری‌ که هم‌زمان با آن، برنامه مقابله با تغییرات اقلیمی را نیز با استفاده از منابع بودجه‌ای خود انجام می‌دهد.

روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز طی مقاله‌ای در این رابطه اظهار می‌کند که ظرفیت بسیار زیادی برای توسعه هند وجود دارد تا مسیری بسیار پاک‌تر را دنبال کند و به نقل از آژانس بین‌المللی انرژی آورده است: «بیش از هر اقتصاد بزرگ دیگری، آینده انرژی هند به ساختمان‌ها و کارخانه‌هایی بستگی دارد که هنوز ساخته نشده‌اند و خودروها و لوازمی که هنوز خریداری نشده‌اند. این شرایط گشایش بزرگی برای سیاستگذاری در هند است که این کشور را به سمت مسیری امن‌تر و پایدارتر هدایت ‌کند.»

بودجه کمتر، کارهای بیشتر

بنابراین هند باید مسیری با کمترین و کوچک‌ترین تبادلات منفی بین اهداف بسیار جاه‌طلبانه انرژی‌های تجدیدپذیر و اهداف رشد اقتصادی خود پیدا کند و تعادل مناسبی را برای پیگیری هم‌زمان رشد اقتصادی و اقدام اقلیمی، بدون «مصرف» موجودی دارایی‌های طبیعی (سرمایه‌های طبیعی) خود، برقرار کند. این مسیر متوازن به‌طور بالقوه می‌تواند به هند در کاهش انتشار کربن و اهداف تاب‌آوری در برابر بلایای اقلیمی کمک کند. منظور از دارایی‌ها و سرمایه‌های طبیعی که متحدان اقلیمی نیز هستند، شامل جنگل‌های قدیمی هند است که به‌عنوان چاهک جذب کربن عمل می‌کنند و نیز حوزه‌های آبخیز، تالاب‌های طبیعی و جنگل‌های حرا که از سواحل و حاشیه رودخانه‌ها در برابر طوفان‌ و سیل حفاظت می‌کنند.

دسترسی به زمین، یک مسئله همیشگی در هند برای طرح‌های توسعه‌ای است. سرمایه‌گذاری‌های انرژی‌ تجدیدپذیر مانند ایجاد پارک‌های خورشیدی و مزارع بادی به مناطق وسیعی از زمین‌های بهم‌پیوسته، غیرزراعی و خالی برای ساخت و عملیات ۲۵ ساله بعدی نیاز دارند، دسترسی به زمین‌های خالی اغلب در کشوری مانند هند با جمعیت ۱.۳ میلیارد نفر، حداقل نسبت به مقدار مورد نیاز، دچار کمبود است.

هیچ افق روشنی در مورد منبع مالی بین‌المللی کم‌هزینه از سوی «کشورهای ضمیمه یک» کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل و موافقت‌نامه پاریس (منظور تعهد کمک سالانه ۱۰۰ میلیارد دلاری این کشورهاست که در سال ۲۰۰۹ وعده داده شد) دیده نمی‌شود و زمانی نیز برای انتظار عمل به این وعده وجود ندارد، بنابراین هند باید بداند چگونه با بودجه کمتر، کارهای بیشتری انجام دهد. این همان کاری است که این کشور از سال ۲۰۱۴ تاکنون انجام داده است.

یکی از کمیته‌های پارلمان هند به‌تازگی یادآور شده است که هزینه مورد نیاز برای احداث ظرفیت سالانه ۳۶ گیگاوات انرژی تجدیدپذیر در این کشور، ۲۰ تا ۲۶ میلیارد دلار است. این در حالی است که رقم سرمایه‌گذاری سالانه در انرژی‌های تجدیدپذیر هند اکنون حدود ۱۰ میلیارد دلار است.

آیا سرمایه‌گذاری هند در انرژی‌های تجدیدپذیر ۲ برابر می‌شود؟

اقتصادهای بزرگ جهان و سیاست‌های بهره بانک‌های مرکزی در اتحادیه اروپا و ایالات متحده سرانجام تعیین می‌کند که آیا هند می‌تواند به اندازه کافی وجوه سرمایه‌گذاری مستقیم داخلی و خارجی جذب کند تا رقم سالانه سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر را دو برابر کند و به سالانه بیش از ۲۰ میلیارد دلار در کل هشت سال آینده برساند.

به نظر می‌رسد هند به اتخاذ سیاست‌های مناسب انرژی تجدیدپذیر، چارچوب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و پایبندی دقیق به حاکمیت قانون به‌منظور حفظ اعتماد سرمایه‌گذاران و جذب منابع خارجی برای تکمیل و گسترش سطوح موجود سرمایه‌گذاری داخلی و عمومی در انرژی‌های تجدیدپذیر ادامه خواهد داد.

اگر هند بتواند مسیری را بیابد که موفق شود همه موارد فوق را متعادل کند و هم‌زمان اهداف توسعه پایدار و اقدام اقلیمی را برآورده کند، نه‌تنها هند، بلکه کل جهان وضع بهتری خواهد داشت، آنچه در هند اتفاق می‌افتد، فقط در هند باقی نمی‌ماند، زیرا هند سوزن جهانی را روی اقدام‌های اقلیمی حرکت می‌دهد.