پروژه انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان؛ ریتم صفر

به گزارش پایگاه خبری اخبار معاصر، اساس پروژه‏های انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی، همانند آزمون روانشناختی ریتم صفر است که در آن، دامنه‏ ی آسیب تا جایی است که عامل آزارپذیر، آزارگر را تقویت می‏کند. حکم پروژه‏های انتقال آب نیز چنین است. سرزمین ایران در موقعیتی است که پروژه ‏های انتقال آب زخمی کُشنده بر بدن ناتوان کشور می‏زند و بخش آب کشور را تا مرز نابودی می‏ کشاند و زمینه‏ ی خالی از سکنه‏ شدن بخش زیادی از جمعیت کشور را به دنبال فرصت‏ سوزی‏ های مربوط به نجات آبخوان‏ های کشور و تامین پایدار آب شهری فراهم می‏کند. 

برهان اصلی در این خصوص، جذب منابع اعتباری بخش آب به اجرای این پروژه و معطل‏ ماندن دو گروه مهم پروژه‏های عقب‏ مانده این بخش می‏باشد. این دو گروه عبارتند از پروژه ‏های تعادل‏ بخشی منابع آب زیرزمینی و پروژه‏های کاهش مصرف آب شهری که اجرای هر دو از نابودی آبخوان‏ ها و به دنبال آن، خالی از  سکنه ‏شدن کلان شهرها و یا کوچ گروهی و حتی منازعات آبی جلوگیری می‏کنند.

داریوش مختاری، کارشناس ارشد حوزه آب در گفتگو با پایگاه خبری معاصر گفت: فرصت‏ سوزی اصلی این پروژه این است که نجات بقایای آبخوان ‎ها را به تاخیر می‎اندازد. دلیل اصلی این است که بهره ‏برداری بیش از 40 درصد منابع طبیعی تجدیدشونده در بیش از دو سوم دشت‏ های کشور موجب شده است نرخ تجدیدشوندگی این منابع از بین برود. برای درمان این مساله نیازمند تزریق اعتبارات کافی هستیم. پس از تزریق اعتبارات، شانس باززنده ‏سازی این دشت‏ ها افزون می‏شود. در همان حال حجم بالایی از منابع آب صرفه ‏جویی و حفظ می‏شود و برای تخصیص‏های بخش صنعت به کار گرفته خواهد شد. در حالی که بخش آب کشور و کارهای در اولویت در عطش بی‏ اعتباری می‏ سوزند، تامین زودهنگام اعتبارات هنگفت پروژه‏های خارج از اولویت انتقال آب، بسیار بحث ‏برانگیز است. در شرایطی که با انبوهی گزینه اجرایی روبرو هستیم، برگزیدن یک گزینه اجرایی و به طور شتاب زده پذیرفتنی نیست.

این کارشناس گفت: در چهارچوب تحلیل ‏های منفعت هزینه، پرسش آغازین این است که اگر قرار است برای استحصال سالیانه نیم میلیارد متر مکعب آب، 141 هزار میلیارد تومان هزینه شود، آیا گزینه‏ های دیگر برای استحصال سالیانه و پایدار 500 میلیون متر مکعب آب بررسی شده است؟ برای نمونه، با اجرای طرح‏های تعادل‏ بخشی منابع آب زیرزمینی، امکان ذخیره ‏سازی و جلوگیری از برداشت و یا باززنده‏ سازی آب خوان‏ها را در مقیاس سالیانه چند میلیارد متر مکعب آب فراهم می‏کند. آن هم در شرایطی که با احتساب حدود 40 میلیارد متر مکعب آب برای کل برداشت آبخوان‏ها، از آنجا که به خوبی 60  درصد چاه‏های آب در محدوده فلات مرکزی قرار دارد، می‏توان گفت حدود 24 میلیارد متر مکعب آب در محدوده فلات مرکزی برداشت می‏شود.

 تامین مقدار 500 میلیون متر مکعب از محل صرفه‏ جویی در آب کشاورزی با ابزارهای توسعه آبیاری تحت فشار با رعایت جلوگیری از مصرف آب صرفه‏جویی شده در توسعه کشت، توسعه کشت گلخانه‏ای و جایگزینی کشت فضای باز با فضای بسته و اجرای طرح‏های 15 گانه تعادل‏ بخشی از قبیل خرید و پلمپ چاه های کم بازده، کاهش عمومی کشت به میزان 10 درصد در هر دشت با استقرار مدیریت مشارکتی، گسترش گروه‏های گشت بازرسی تا زمان استقرار مدیریت مشارکتی در هر دشت و توسعه انواع فن‏آوری کاهش مصرف و اصلاح الگوی کشت با برگزیدن سیاست‏ های مناسب و امکان ‏پذیر می‏باشد. یکایک این راهکارها با هزینه ‏های سالیانه چند هزار میلیارد تومان و به مراتب کمتر از اعتبارات هنگفت پروژ انتقال آب از خلیج فارس قابل اجراست. در نتیجه شایسته است به جای پروژه‏های انتقال آب، طرح‏های تعادل‏ بخشی منابع آب زیرزمینی اجرا شوند.

مختاری در ادامه گفت: گزینه اجرایی و جایگزینِ دوم که اجرای طرح‏های انتقال آب از خلیج فارس از اجرای آن جلوگیری می‏کند، اجرای راهکارهای 8 گانه کاهش مصرف آب شهری است. تامین هزینه برای اجرای راهکارهای 8 گانه (شامل 5 راهکار سخت‏افزاری و 3 راهکار نرم‏افزاری) بالاست. ولی پایداری بالایی دارد و اجرای این راهکارها، تامین آب شهرها را پایدار می‏سازد.

 فهرست راهکارهای 8 گانه عبارتند از کاهش هدر رفت به میزان سالیانه 1 درصد (سخت‏افزاری)، آموزش (فرهنگ‏سازی) (نرم‏افزاری)، نصب تجهیزات و شیرآلات کاهنده (سخت‏افزاری)، اعمال جریمه مازاد بر الگوی مصرف (نرم‏افزاری)، جداسازی آب نوشیدنی و پخت و پز از آب بهداشتی (سخت‏افزاری)، بازچرخانی در سطح واحد مسکونی، خدماتی، تجاری و صنعتی و در سطح شبکه توزیع آب (سخت‏افزاری)، تعرفه (آب‏بها) (نرم‏افزاری)، جداسازی آب فضای سبز از سایر مصارف شهری (سخت‏افزاری) می‏باشد. 

اجرای این راهکارها، قاعدتا از یک کوچ 50 میلون نفری از کشور جلوگیری می‏کند. در حالی که تامین هزینه 141 هزار میلیارد تومانی هرگز نمی‏تواند با تامین تنها 550 میلون مترمکعب آب برای تامین آب چند روستا و چند واحد صنعتی از این کوچ بزرگ جلوگیری کند. در مجموع به نظر می‏رسد بدترین گزینه در بخش آب کشور در دست اجراست. فراموش نکنیم که سدسازی‏ های بی رویه و پر از هیاهوی رسانه‏ای و تبلیغاتی نیز، آسیب بزرگی بر پیکره سرزمینی زدند.