یادآوری ضرورت رعایت نشریات استاندارد در طرح‏های منابع آب

كارشناسان بانك جهاني معتقدند كه اقتصاد خرد، به ويژه تحليل فايده-هزينـه بـراي عملكـرد مـوثر دولـت‎ هـا اهميـت دارد و ابزارهاي پايه‏ اي را براي كمك به شهروندان، كارگزاران دولتي، سياست گذاران و كليت جامعـه بـراي انتخـاب ‏هـاي معقـول دربـاره تخصيص كارآمد منابع فراهم مي ‏سازد و از اين رهگذر، فرايند ثمربخش‏ تر دموكراتيك را تقويت مي‏كند. نگرش تحليل فايده-هزينه، حدود سال 1844 وضع و براي تحليل طرح‏ هاي دولتي در فرانسه مطرح شده بـود. اسـتفاده از ايـن نگرش در مورد احداث تاسيسات آبي براي نخستين بار و بر اساس تصويب قانون كنترل سـيلاب در سـال 1936 در ايـالات متحـده كاربرد گسترده‏ اي يافت.

نظام فني و اجرايي كشور ایران، به استناد ماده (31) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايـران و اصل 138 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران در تاريخ 20/01/1385 در 5 فصل به تصويب رسـيد. فصـل سـوم ايـن نظـام، بـه مباحث مربوط به پديدآوري طرح‏ ها و پروژه‏ هاي سرمايه ‏گذاري مي‏ پردازد. پديدآوري طرح‏ ها و پروژه‏ هاي سرمايه ‏گذاري شامل اقدامات در مراحل پيدايش، مطالعات توجيهي، طراحي پايه، طراحي تفصيلي، اجرا، راه ‏اندازي، تحويل و شروع بهره ‏برداري در قالـب فرآينـدهاي لازم است. جدا از مسايل مختلف عنوان شده در اين فصل، 17 مورد به عنوان الزامات پديدآوري طرح‏ ها و پروژه ‏هـاي سـرمايه ‏گـذاري مطرح شده است. بند (4) اين الزامات به موضوع ارزيابي و توجيه اقتصادي طرح‏ ها پرداخته است. مطـابق ايـن بنـد، انجـام مطالعـات توجيه فني، اقتصادي و اجتماعي طرح ‏ها يا پروژه ‏ها، در چارچوب مرحله پيدايش طرح‏ ها و پروژه‏ هاي سرمايه‏ گـذاري بخـش مربوطـه و بر اساس روش‏ هاي معتبر، به منظور اطمينان از توجيه ‏پذيري اقتصادي طرح يا پروژه، پايداربودن طرح يـا پـروژه، رعايـت طـرح ‏هـاي توسعه و عمران، ملاحظات زيست ‏محيطي و ايمني، تامين منابع مالي و ساير جوانب مربوط و انتخاب گزينه برتر به نحوي كه بيشترين فايده ملي را براي كشور داشته باشد، الزامي است. بند (5)  نيز، تاكيد بر مسايل مربوط به روش‏ هاي مختلف تامين مالي داشـته و عنـوان مي‏ دارد "شناسايي روش ‏هاي مختلف تامين منابع مالي طرح‏ ها يا پروژه‏ ها، تهيه ضـوابط و تـرويج اسـتفاده از منـابع مـالي غيردولتـي (موسسات مالي غيردولتي براي پديدآوري طرح ‏ها و پروژه‏ ها)"

لازم به ذكر است كه پيشتر نيز در نظام فني و اجرايي طرح ‏هاي عمراني كشور مصوب 19/10/1374 نیز در قسمت اصول و مباني حاكم بر تهيه طـرح، به عنوان يكي از اصول، به انجام مطالعات توجيه فني، اقتصادي، اجتماعي و زيست ‏محيطي طرح ‏ها تاكيد شده بود. در ماده 32 قانون برنامه چهارم آمده است كه اعتبارات طرح‏ هاي تملك دارايي‏ هاي سرمايه‏ اي جديد، صرفا بر اساس گزارش‏ هاي توجيهي فني، اقتصادي و زيست‏ محيطي تاييد شده براي يك بار و به قيمت ثابت سالي كه طرح مورد نظـر بـراي اولـين بـار در لايحـه بودجه سالانه منظور مي ‏گردد. بند چهارم نامه شماره 77664/700 مورخ 22/07/1387 معاونت محترم آب و آبفاي وزارت نيرو در اين نامه نيز به انجام تحليل اقتصادي طرح و ارائه مدل مالي (بـراي سـناريوهاي مختلـف سـرمايه ‏گـذاري و مشـاركت مـالي گروه ‏هاي مختلف جهت بررسي نحوه بازگشت سرمايه) اشاره شده است.

داریوش مختاری/ کارشناس ارشد حوزه آب

منبع: نشریه شماره 258 معاونت برنامه ريزي و نظارت راهبردي، دستورالعمل بررسي ‏هاي اقتصادي طرح ‏هاي توسعه منابع آب، ، 1391.