تهران ۱۴.۹۱° كمينه ۱۴.۸۴°  بیشینه ۱۵.۷۹°
۲۹ شهريور ۱۴۰۰ - ۱۰:۴۱
یادداشتی از محسن جواهری؛ نویسنده کتاب چاره آب در تاریخ فارس

شگفتی ها و کارآمدی های یک سازه آبی باستانی کوچک

کارکرد مقسم اعلی در توزیع آب و آبیاری باغ های تاریخی قصرالدشت شیراز و وضعیت اسف بار کنونی این سازه
کد خبر: ۳۱۰۰۷
اخبار معاصر -  مقسم اعلی یکی از ابنیه های قدیمی شیراز است که نقش تعیین کننده‌ای در آبیاری باغ‌های این شهر در دوره زندیه و قاجاريه داشته است و امروز مورد بی مهری شهرداری و یا مالکان باغ ها قرار گرفته است. 

اگر سخن از باغ های قدیمی شیراز و حفظ و نگهداری آنها می‌شود، باید به  همان اندازه نیز به باززنده سازی و نگهداری سازه‌ های توزیع و انتقال آب که این باغ ها را سرپا و سبز و خرم نگه می داشته است توجه شود.

 چرا که این سازه‌ ها بخشی از میراثی است که از پدران ما برای ما به جا مانده و یادآور ذکاوت و کاراندیشی آن ها در تأمین، انتقال و توزيع آب به باغ های شیراز بوده است، موضوعی که گویا امروزه پاک فراموش شده است که اگر چنین نبود، در هنگام بنای پارک یا پیاده راه سلامت چمران فکری جانانه برای سازه زیبای دوره زندیه به نام مقسم اعلی می‌شد (تصویر ۱). این آبپخش آب را به هشت جوی تقسیم می کرد که هر یک نامی داشت و بخشی از باغ های قصرالدشت را آبیاری می‌کرد (تصویر ۲). افسوس که متولیان علاوه بر تغییر ماهیت اين بنا حتی از نصب یک تابلو و یک نقشه که بازگوکننده تاربخچه و نقش این سازه مهم در آبادانی شیراز بوده است دریغ ورزیدند تا از این طریق دست کم رهگذرانی که از این مسیر می گذرند تاریخ باغ های کهن شیراز را بشناسند. تصویر (۲) نام جوی‌های مقسم اعلی که هر یک به طرف قسمتی از باغ های قصرالدشت می‌رفت و آنجاها را آبیاری می‌کرد نشان می‌دهد. 

کار دیگری که این سازه انجام می‌داد، انحراف بخشی از آب به سمت چپ بود که پس از گذر از زیر رودخانه خشک شیراز از راه یک شترگلو، به آن دست راه می یافت و سپس به دو جوی به نام های آب بندی و آب نهری تقسیم می‌شد و در مسیرش آسیاب های چندی را راه می‌انداخت و باغ های زیادی را آبیاری می‌کرد. مهندسی بکار گرفته شده در این سازه باستانی به گونه‌ ای بود که هر یک از جوی ها، سهم تعيين شده خود را از آب جاری شده می گرفت. صد افسوس که ما قدر داشته هایمان را نمی‌دانیم و چنبن آسان پیشینه خود را فراموش و آنها را از دست می‌دهیم. در تصویر (۳) جای کنونی مقسم اعلی دیده می شود. برای اطلاع از جزییات و ویژگی های این سازه قدیمی به جلد دوم کتاب چاره‌ی آب در تاریخ فارس صفحات ٧١ تا ٧۶ مراجعه شود.

شگفتی ها و کارآمدی های یک سازه آبی باستانی کوچک

شگفتی ها و کارآمدی های یک سازه آبی باستانی کوچک

انتهای پیام
اشتراک گذاری :
ارسال نظر

آخرین اخبار روز