فلسفه اربعین حسینی چیست؟

چرا برای حسین‌بن‌علی علیه السّلام عزاداری اربعین برپا می‌کنند؟

در این باره شاید ساده‌ترین پاسخ این باشد که عظمت مصیبت وارده بر امام حسین (ع) و اهل بیت ایشان بر هیچ‌کس پوشیده نیست. 

عظمت این مصیبت به حدی است که جناب زراره‌بن اعین (ره) که از اکابر اصحاب اهل بیت و فقهای شیعه امامیه است، از حضرت امام صادق (ع) نقل کرده: «قال ابوعبدالله(ع): یا زراره! إن السماء بکت علی الحسین (ع) اربعین صباحا بالدم، و إن الأرض بکت علیه اربعین صباحا بالسواد، و إن الشمس بکت اربعین صباحا بالکسوف والحمره، و إن الملائکه بکت علیه اربعین صباحا و... .»  (کامل الزیارة، ص ۸۱ و مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۲۱۵)

آنچه از مضمون این روایت برمی‌آید این است که، بر این مصیبت زمین و زمان و آسمان چهل شبانه روز ناله سر دادند و گریستند. 

اما در این باب که منشأ و خاستگاه اربعین حسینی چیست؛ دو نقل معتبر وجود دارد: 

نخست در روایات و نقل‌های بسیار آمده؛ اربعین، روزی است که اسرای کربلا از شام به مدینه مراجعت کردند. البته در برخی از منابع هم آمده است که اربعین روزی است که کاروان اسرای کربلا به خاک کربلا و بر مزار شهدای کربلا رسیدند و ناله و عزاداری سر دادند.

در این میان، سیدبن‌طاووس در «لهوف»، اربعین را روز بازگشت اسرا از شام به کربلا ذکر کرده است. وی می‌نویسد: «وقتی اسرای کربلا از شام به طرف عراق بازگشتند، به راهنمای کاروان گفتند: ما را به کربلا ببر. بنابراین آن‌ها به محل شهادت امام حسین آمدند. سپس در آنجا به اقامه عزا و گریه و زاری برای اباعبدالله پرداختند …» 

شهید مطهری در این خصوص که اهل بیت امام حسین (ع) در روز اربعین به کربلا آمده‌اند٬ باور دارد که آن را عقل تایید نمی‌کند و در منابع دسته اول و معتبر نیامده است. 

برخی دیگر از مورخان هم به طور صریح و هم غیر صریح این مطلب را انکار نموده‌اند. شیخ مفید در «مسارالشیعه» آورده است: «روز اربعین، روزی است که اهل بیت امام، از شام به سوی مدینه مراجعت کردند. و نیز روزی است که جابر بن عبدالله انصاری برای زیارت امام حسین (ع) وارد کربلا شد.»

اما به تعبیر دوم، اربعین روزی است که، طبق روایات و نقل قول‌های معتبر، جابربن‌انصاری، نخستین فردی بود که قبر حضرت حسین (ع) و یارانش را زیارت کرد. به عبارتی، نخستین زیارت امام حسین در روز اربعین، از سوی جابربن‌عبدالله انصاری صورت گرفته است.

اما نقل اول (مراجعت اسرای کربلا به مدینه در روز اربعین) معتبرتر و نزدیک‌تر به واقع است. 

گروه فرهنگ، ادب و هنر 

 

پایگاه خبری تحلیلی اخبار معاصر