امروز ۲۷ آذر، روز وحدت حوزه و دانشگاه است. روزی که نمادی از پیوند علم و دین و همراهی باورهای اعتقادی با دستاوردهای تکنولوژی است. همان وحدتی که گاه از دو سوی این میدان اندیشهورزی، تهدید میشود. در طول تاریخ کم نبودهاند آنها که یا به نام علم، به نفی دین پرداختهاند و یا به نام دین، از علم گریختهاند.
اظهارات اخیر درباره اینکه دانشگاه با هدف تضعیف حوزه در ایران تشکیل شده، شاید نمادی از همین رویارویی باشد که قرار نبود پس از انقلاب تداوم یابد. پیش از انقلاب ۵۷ به دلیل رویکردهای رژیم پهلوی، میدان علم بیشتر در اختیار دینستیزان بود و میدان دینداری هم در اختیار آنها که به تعبیر امامخمینی (ره) عامل خون دل خوردنها بودند. همانها که به سبب رویکرد عقلایی امام در نظر به فقه، به این مرجع دینی اتهام خروج از دین میزدند!
چنین جریانی در حوزه، عَلَم مبارزه با تکنولوژی در دست داشت. تکنولوژی برق که وارد کشور شد، آن را حرام اعلام کرد، نوبت به دوش حمام که رسید، حُکم به ابطال غسل با آن داده شد، رادیو و تلویزیون تکفیر شد و ماهواره و استفاده از فواید آن، جملگی مصداق حُرمت فقهی تشخیص داده شد.
در برابر این جریان، چهرههایی، چون امام خمینی، علم و دین را به هم نزدیک کردند. احکام امام در بابت موسیقی، مسائل پزشکی و نیازهای روز سیاسی - اجتماعی چنان بود که جریانات متحجر را به حاشیه راند.
حالا، اما مدتی است که حرفهایی به گوش میرسد که خطر بازگشت تفکرات ضدعلمی را بیشتر کرده و سبب شکلگیری جریاناتی شده که از آن سو، از موضع علم، به تضعیف دین همت گماردهاند و این دو بهسان دو لبه یک قیچی، وحدت حوزه و دانشگاه را هدف گرفتهاند.
نگاههایی که پیشتر، حُکم به نفی برق و بلندگو و تلویزیون و ویدئو و ماهواره و... میدادند، حالا با دفاع از فیلترینگ در ساحت اینترنت، حتی به احکام متاورسی هم ورود کرده و رای به حُرمت خرید زمین در این فضای ناشناخته دادهاند.
دیدگاههایی مانند اعلام حُرمت خرید زمین در متاورس، پیش از اینکه این ایده رشد یابد و به محصولاتی عینی تبدیل شود، نمونهای از همین رویکرد است که بیم آن میرود، ناخواسته، علم و دین را در برابر هم قرار داده و بازگشتی به گذشته قلمداد شود.
متاورس، هنوز ایدهای در ابتدای راه است. مفهومی که از تفکرات عرفانی ما دور نیست و جهانهایی را به تصویر میکشد که دُگماتیسم تکجهانی مدرنیته غربی را در عمل با چالشی جدی روبرو میسازد و فضا-زمان خطی را نفی میکند.
حتی اگر در آینده، این ایده تبدیل به یک فریب اقتصادی در جهان سرمایهداری شود، فعلا طرح مسائل مرتبط با آن، فراتر از خرید و فروش زمین بوده و نیازمند پژوهشهای بیشتر و ورود به ساحتهای تازه است که نخبگان علمی و دینی باید به آن بپردازند و فقه متاورس را محدود به پارهای دادوستدهای محدود کنونی نکنند.
تردیدی در دغدغههای دینی علمای اسلامی نیست، اما شاید ارائه اطلاعات نادرست به برخی از آنان و یا انتشار نامناسب دیدگاههای آنها، عملا فضایی را به وجود آورده که وحدت شکنان حوزه و دانشگاه مجال قدرتنمایی یافتهاند و چه خوب است اگر در این دست احکام، با در نظر گرفتن تاکیدات رهبر انقلاب بر نهضت رشد علمی، فلسفه مهم وحدت علم و دین بستر انتشار دیدگاههای عالمانه، هم در حوزه و هم در دانشگاه درنظر گرفته شود.
در شرایطی که دنیا برای ایدههای متاورسی و استفاده از فواید آن فرش قرمز پهن کرده است، نباید گام در راهی بگذاریم که ایران متهم به انسداد اندیشهورزی در این عرصه آیندهساز شود.
انتهای پیام