در اخبار آمده که قسط دیگری بالغ بر ۱۰ هزار میلیارد تومان به صندوق تثبیت و توسعه بازار واریز شده است. منبع پول واریزی به صندوق تثبیت بازار سرمایه صندوق توسعه ملی است. احتمالا وظیفه این صندوق نیز جلوگیری از نوسان شدید سهام با هدف حمایت از سهامداران خرد تعریف شده است. همین هدف برای دامنه نوسان نیز تعریف شد و حالا پس از سالها کمتر کسی پیدا میشود که از دامنه نوسان دفاع کند. دامنه نوسان نهتنها نتوانست از نوسان شدید سهام جلوگیری کند بلکه حتی با تشدید ناکارایی بازار بر شدت نوسان غیرعادی بازار افزود. دامنه نوسان به هیچوجه نتوانست مانع از زیان سهامداران شود. حالا همین موارد برای صندوق تثبیت نیز مطرح است. در یک سال و نیم گذشته صندوق تثبیت نه توانسته از نوسان شدید سهام جلوگیری کند و نه از زیان سهامداران.
برخی میگویند دامنه نوسان مانع از سو استفاده احتمالی برخی از سفتهبازان از سهامدارن خرد میشود آخرین باری که چنین اتفاقی رخ داده چه زمانی بوده است. آیا واقعا صندوق تثبیت هم میخواهد چنین وظیفهای را برعهده بگیرد؟
انحصار دولتی در بازار خرد سهام
یکی از نکات قابل توجه که حالا فعالان بازار آن را نمیبینند و چند صباحی دیگر احتمالا متوجه عمق فاجعه میشوند این است که حتی اگر صندوق تثبیت به حدی بزرگ شود که بتواند “بازارسازی” کند باید بیشتر از قبل نگران این بازار بود. پیش خود فکر کنید چگونه دولت ساختار اقتصاد کشور را به فنا داده است. به رفتار دولت در قیمتگذاری صنعت خودرو نگاه کنید. توهم دولت در کنترل قیمتها را پیش خود مرور کنید. ببینید دولت چگونه با دلار ۴۲۰۰ صنایع بسیاری را با مشکل مواجه کرد. مثالها از تخریب اقتصاد توسط دولت کم نیست. حالا فکر کنید قرار است یک صندوق سهام با ساختار دولتی به اندازهای بزرگ شود که بتواند قیمتسازی کند. یعنی اینکه یک تفکر به عنوان مدیر آن صندوق تشخیص دهد که سهام فلان شرکت در این قیمت ارزنده یا غیرارزنده است. به نظر شما چه بلایی سر بازار خواهد آمد. مگر بازار و قیمتها را تقاطع انتظارات مختلف شکل نمیدهند چه انحصار بزرگی در نتیجه بزرگ شدن صندوق تثبیت ایجاد میشود.
صندوق تثبیت مانع از زیان سهامداران خرید نشد
حالا موضوع صندوق تثبیت داغ است. بسیاری فکر میکنند که اگر سال گذشته صندوق ثبیت به اندازه کافی بزرگ بود میتوانست جلو ریزش سهام را بگیرد و مانع از زیان آنها شود. حتی اگر این گزارش درست بود و صندوق تثبیت برای مثال ۲۰۰ هزار میلیارد تومان سهام هم میخرید الان باید از خود میپرسیدیم که اصلا آیا الان دیگر سرمایهگذاری و معامله در بورس تهران با وجود یک انحصار اینچنین سنگین معنی پیدا میکرد. به صورت مشخص بزرگ شدن صندوق تثبیت بازار ایجاد انحصار و اختلال در روند قیمتگذاری بازار است. در نگاه سطحی به نظر میرسد که صندوق تثبیت بازار میتواند در کوتاهمدت ناجی سهام باشد و زیان یک سال و نیم گذشته سرمایهگذاران بورس نیز باعث شده که این تفکر تشدید شود. اما عایدی کم کوتاهمدت را نباید فدای اهداف بلندمدت کرد. هدف بلندمدت باید این باشد که پای دولت از این بازار کوتاه شود. در حالیکه حالا تا ۸۰ درصد ارزش بازار سهام کشور تحت مدیریت دولتی و حکومتی است یک صندوق نقدشونده مانند صندوق تثبیت با ساختار و منابع دولتی نیز در حال رشد است که علاوه بر مدیریت دولتی در شرکتها و افسار نوسان سهام را نیز در دست بگیرد.
هشدار به رانت و فساد احتمالی.
اما نکته اساسی دیگر که باید با دقت مورد توجه قرار گیرد رانت و فساد به دنبال پولپاشی نهادهای دولتی است. حکم تزریق نقدینگی از صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار و خرید سهام توسط این نهاد دولتی همان حکم قیمتگذاری دستوری یا ارز ترجیحی است. به نظر میرسد میتوان مانع از رانت و فساد شد و، اما وقتی بساط رانت را در جایی پهن کردیم اینکه بتوان مانع از سو استفادههای احتمالی بشویم تقریبا غیرممکن است. اگر این بود که دلار ۴۲۰۰ میتوانست به هدف خود برسد.
به هیچ وجه موضوع بحث مدیران کنونی صندوق تثبیت و توسعه بازار نیستند و، اما نمیتوان رانت و فساد احتمالی که در این ساختار ایجاد میشود را نادیده گرفت. طبیعتا ما نتیجه ناکارایی سیاست ارز ترجیحی و رانتهای ناشی از این موضوع یا قیمتگذاری دستوری را مدیران دولتی نمیدانیم در صورتیکه مشکل از «سیاستگذاری» است و حتی پاکترین مدیران نیز در مسند امور قرار گیرند هیچ تفاوتی در رانت و فساد در ساختار نخواهد کرد.
مثل این میماند که از سرچشمه آب پرفشاری رها شود و حالا بخواهیم جلوی انتشار آب در مجراهای مختلف را بگیریم. رانت باید از سرمنشا آن قطع شود.
طبیعتا صندوق توسعه و نه تثبیت بازار میتواند فایدهای برای بازار سهام داشته باشد. منکر اثر مثبت صندوق تثبیت و توسعه بازار در توسعه بازار آپشن و موارد اینچنینی نیستیم. نزدیک به ۸۰ درصد از بازار آپشن کشور احتمالا در دست صندوق تثبیت است. اما دغدغههای بالا کاملا مطرح است و نگران اثرات بلندمدت این موضوع هستیم.
انتهای پیام