نقش بورس در اقتصاد ايران دو برابر شده است

به گزارش پايگاه خبري معاصر، یکی از مهم‌ترین کارکرد‌های اقتصادی بورس تامین مالی است به‌طوری که بسیاری از تحلیلگران کارکرد و نقش اصلی بورس را تامین مالی می‌دانند.

در چنین شرایطی یکی از انتقاد‌هایی که در طول سال‌های گذشته از بازار سرمایه می‌شد این بود که نقش بازار سرمایه در تامین مالی اقتصاد کمتر از آن چیزی است که اقتصاد به آن نیاز دارد و بار اصلی تأمین مالی اقتصاد بر دوش بانک‌هاست.

مطابق ادبیات اقتصادی، کارکرد بازار سرمایه و بازار پول در تامین مالی شرکت‌ها متفاوت است به‌طوری که بورس وظیفه تامین مالی شرکت‌های بزرگ را برعهده دارد و بانک‌ها باید تامین مالی خرد اقتصاد را انجام دهند اما در طول سال‌های گذشته بار اصلی هردو بخش عمدتا برعهده نظام بانکی بوده و بازار سرمایه هنوز نتوانسته است نقش اصلی‌اش را ایفا کند.

با این حال تازه‌ترین اطلاعات منتشر شده از وضعیت تامین مالی انجام شده در بازار سرمایه در سال‌ جاری نشان می‌دهد که با افزایش کارکرد‌های بورس، نقش این بازار در تأمین مالی اقتصاد تا 2برابر افزایش یافته است.

تازه‌ترین گزارشی که از سوی اتاق بازرگانی تهران منتشر شده نشان می‌دهد که میزان تامین مالی انجام شده در 10ماهه امسال تا دوبرابر افزایش یافته و به بیش از 303هزار میلیارد تومان رسیده است این در حالی است که پیش از این فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد گفته بود میزان تامین مالی انجام شده از بازار سرمایه در 10ماهه امسال به ۵۰۰هزار میلیارد تومان رسیده است.

آن‌طور که اتاق بازرگانی تهران برآورد کرده است میزان تامین مالی انجام شده در بازار سرمایه در سال گذشته در همین مدت 145هزار میلیارد تومان بوده است اما امسال به‌دلیل رشد انتشار اوراق بدهی و افزایش سرمایه شرکت‌های بورس، این میزان تا 2.1برابر رشد کرده است.

بخش عمده این تامین مالی مربوط به انتشار اوراق بدهی بوده است، به‌طوری که از مجموع کل تامین مالی انجام شده در بورس 54درصد مربوط به انتشار اوراق بدهی و 36درصد مربوط به افزایش سرمایه شرکت‌ها بوده است. بقیه تامین مالی انجام شده در بازار سرمایه هم مربوط به عرضه‌های اولیه بوده است که جمعا 10درصد از کل تامین مالی انجام شده در بازار سرمایه را شامل می‌شود.

آمار‌های اتاق بازرگانی نشان می‌دهد امسال شرکت‌های بورس تمایل زیادی داشته‌اند که سرمایه‌شان را افزایش دهند و شاید بخشی ازآن به‌دلیل قوانینی بوده که برای معافیت مالیاتی افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها وضع شده بود. این گزارش نشان می‌دهد که میزان افزایش سرمایه شرکت‌های بورس با 4برابر افزایش از 28هزار میلیارد تومان در 10ماهه سال قبل به 110هزار میلیارد تومان در 10ماهه امسال رسیده است.

از این مقدار 43هزار میلیارد تومان مربوط به افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها بوده است. این اطلاعات همچنین نشان می‌دهد که حجم انتشار اوراق بدهی هم با دوبرابر افزایش از 75هزار میلیارد تومان به 165هزار میلیارد تومان در 10ماهه امسال رسیده است.

در 10ماهه امسال 38هزار میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی و 102هزار میلیارد تومان اوراق مرابحه منتشر شده است. 15درصد از مجموع کل اوراق بدهی منتشر شده در 10ماهه امسال هم مربوط به انتشار اوراق صکوک و سلف موازی به میزان 24هزار میلیارد تومان بوده است.

همچنین عرضه‌های اولیه امسال نسبت به سال قبل تا 10برابر افزایش یافته و از 2هزارو 800میلیارد تومان به 28هزار میلیارد تومان در 10ماهه امسال رسیده که احتمالا بخش مهمی از آن به‌دلیل عرضه سهام شرکت شستا به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های بورس بوده است. تامین اجتماعی در ابتدای سال‌جاری توانست از طریق فروش بخشی از سهام شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی(شستا) در آمد قابل توجهی از طریق بورس به‌دست بیاورد.

با وجود افزایش نقش بازار سرمایه در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی اطلاعات موجود نشان می‌دهد که همچنان سهم بخش خصوصی از تامین مالی بازار سرمایه کمتر از دولت است. این اتفاق شاید به این دلیل است که هنوز مدیران شرکت‌های خصوصی اطلاعات چندانی نسبت به نقش و کارکرد سرمایه‌گذاری در بورس ندارند و به زبان ساده نمی‌دانند چگونه می‌توانند به جای دریافت وام با بهره‌های سنگین از نظام بانکی از بازار سرمایه به سرعت و به سهولت بیشتر وام بگیرند و صرف تامین طرح‌های توسعه و هزینه‌های جاری‌شان بکنند.

آمار‌ها نشان می‌دهد از مجموع کل اوراق بدهی که در 10ماهه سال‌جاری منتشر شده است، سهم بخش خصوصی فقط 14درصدی یعنی رقمی معادل 24هزار میلیارد تومان بوده است درحالی‌که در همین مدت دولت با استفاده از اوراق بدهی 141هزار میلیارد تومان منابع مالی جدید به‌دست آورده است.

برخی اطلاعات منتشر شده از سوی بانک مرکزی نیز نشان می‌دهد که به غیرشرکت‌های خصوصی شهرداری‌ها نیز چندان با مکانیزم تامین مالی از طریق بازار سرمایه آشنا نیستند و سهم ناچیزی از میزان تامین مالی از طریق بازار سرمایه‌ دارند. این اطلاعات بیانگر آن است که حتی میزان تامین مالی شهرداری‌ها در سال‌جاری از طریق بازار سرمایه 37درصد کاهش داشته و به 5هزارو 300میلیارد تومان رسیده است درحالی‌که شهرداری‌ها سال قبل توانسته بودند در طول 9‌ماه بیش از 8هزارو 300میلیارد تومان منابع مالی جدید از طریق بازار سرمایه جذب کنند.