باج‌گیری به سبک روسیه

ولادیمیر پوتین اواخر ماه مارس با اعلام اینکه قصد دارد تسلیحات اتمی خود را در کشور همسایه‌‌‌اش (بلاروس) مستقر کند، قدرت‌‌‌نمایی هسته‌‌‌ای خود را از سر گرفت. این حرکت عمدتا نمادین به‌‌‌وضوح برای ترساندن رهبران غربی و بازدارندگی آنها از تداوم تسلیح اوکراین طراحی ‌‌‌شده است. بااین‌‌‌حال، در واقعیت، این اقدام فقط برای برجسته کردن ناامیدی فزاینده‌‌ روسیه و نبود گزینه‌‌‌های جایگزین کرملین است، در حالی که تلاش برای فتح اوکراین همچنان در حال وارفتن است. پوتین از ۱۳ماه پیش که حمله‌‌ تمام‌‌‌عیار به اوکراین را آغاز کرد، بارها به باج‌‌‌خواهی هسته‌‌‌ای متوسل شده است.

در چند روز اول حمله، رهبر روسیه آمادگی خود را برای شرکت در ارعاب هسته‌‌‌ای با قرار دادن علنی نیروهای هسته‌‌‌ای کشورش در وضعیت «هشدار ویژه» اعلام کرد. این اقدام به‌‌‌طور گسترده به‌‌‌عنوان تلاشی برای ممانعت از هرگونه مداخله‌‌ غربی تفسیر شد. تهدیدهای هسته‌‌‌ای بیشتر در سپتامبر ۲۰۲۲ روی داد؛ زمانی که پوتین به دنبال تشدید حمله‌‌ تزلزل‌بار خود بود. پس از یک رشته شکست در میدان نبرد و عقب‌‌‌نشینی‌‌‌های شرم‌‌‌آور، رهبر روسیه اولین بسیج عمومی کشورش پس از جنگ جهانی دوم را اعلام و سپس به «سلاح‌‌‌های ویرانگر» بی‌‌‌رقیب روسیه مباهات کرد و قول داد «از همه‌‌ ابزاری که در اختیار دارد» برای دفاع از کشور استفاده کند. پوتین هشدار داد: «من بلوف نمی‌‌‌زنم.» تصور اینکه چرا پوتین بار دیگر در حال قدرت‌‌‌نمایی هسته‌‌‌ای است، دشوار نیست.

در ماه‌‌‌های اخیر، کمک‌‌‌های نظامی به اوکراین به سطوح جدیدی افزایش ‌‌‌یافته و در این روند خطوط قرمز متعدد روسیه زیر پا گذاشته شده است. کشورهای غربی موافقت کرده‌‌‌اند که سیستم‌های پیشرفته‌‌ دفاع هوایی، تانک‌‌‌های جنگی مدرن و جنگنده‌‌‌ها را به کی‌یف عرضه کنند. به‌‌‌طور واضح، پوتین برنامه‌‌‌های خود برای سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای در بلاروس را پاسخی به تصمیم بریتانیا برای ارائه‌‌ مهمات ضدتانک حاوی اورانیوم ضعیف‌شده به اوکراین توصیف کرد. در همین حال، فرصت‌‌‌ها و دارایی‌‌‌های نظامی روسیه در اوکراین همچنان رو به وخامت است. کمپین شش‌‌‌ماهه‌‌ بمباران اوکراین با هدف قرار دادن زیرساخت‌‌‌های غیرنظامی این کشور با شکست پایان ‌‌‌یافته است. در امتداد خطوط مقدم در جنوب و شرق اوکراین، از اوایل سال ۲۰۲۳، حمله‌‌ شدید روسیه آغاز شده؛ اما نتوانسته است پیشرفت چشمگیری داشته باشد و متحمل خسارات فاجعه‌‌‌باری شده است.

این امر منجر به تضعیف سریع روحیه‌‌ ارتش پوتین در اوکراین می‌شود و به‌طور مرتب ویدئوهایی در رسانه‌‌‌های اجتماعی پست می‌شود که نشان می‌دهد گروه‌‌‌هایی از سربازان روسی بسیج شده‌اند‌‌‌ و از تاکتیک‌‌‌های خودکشی و تلفات زیاد شکایت دارند. همچنین دلیل کمی برای خوش‌بینی روسیه در جبهه‌‌ بین‌المللی وجود دارد؛ جایی که انتظارات اولیه از تضعیف حمایت غرب از اوکراین به‌‌‌سرعت در حال رنگ باختن است. در واقع، در ماه‌‌‌های اولیه‌‌ سال ۲۰۲۳، تعهد جهان دموکراتیک به اوکراین قوی‌‌‌تر از همیشه به نظر می‌‌‌رسد. در ماه فوریه، ولودیمیر زلنسکی رئیس‌‌‌جمهور اوکراین، در سفری کوتاه به لندن، پاریس و بروکسل مورد استقبال قهرمانانه قرار گرفت. هفته‌‌‌ها بعد، جو بایدن، رئیس‌‌‌جمهور آمریکا وارد کی‌یف شد تا بر عزم خود برای ایستادن در کنار اوکراین تاکید کند. در اواسط ماه مارس، زمانی که دادگاه کیفری بین‌المللی، حکم بازداشت پوتین را به اتهام جنایات جنگی مرتبط با ربودن دسته‌‌‌جمعی کودکان اوکراینی صادر کرد، اخبار بدتری برای روسیه وجود داشت. در حالی که خطر فوری برای تحویل رهبر روسیه به دادگاه وجود ندارد، اما این کیفرخواست تحقیر دیگری است که بر وضعیت بد پوتین تاکید و هم‌‌‌زمان موقعیت او را در داخل و خارج تضعیف می‌کند.

حتی سفر اخیر «شی جین پینگ»، رهبر چین به مسکو نیز نتوانست غم و اندوه را برطرف کند. این نشست دستاوردهای ملموس اندکی برای پوتین به همراه داشت و درعین‌‌‌حال موقعیت او را به‌‌‌عنوان «شریکی کوچک‌تر» در رابطه‌‌‌ای مورد تایید قرار می‌دهد که به‌‌‌طور فزاینده‌‌‌ (در برابر چین) نابرابر است. جالب اینجاست که یکی از معدود نتایج امنیتی این دیدار، بیانیه‌‌ مشترکی بود که در آن از همه‌‌ قدرت‌‌‌های هسته‌‌‌ای خواسته شد از استقرار سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای فراتر از مرزهای ملی خود بپرهیزند. تصمیم بعدی پوتین برای قرار دادن تسلیحات اتمی در بلاروس ممکن است نشانه‌‌‌ای از ناامیدی او از عدم‌تمایل آشکار چین به حمایت قاطعانه از روسیه باشد. هنوز روشن نیست که آیا روسیه قادر به بازپس‌‌‌گیری ابتکار عمل نظامی در اوکراین از طریق روش‌های متعارف هست یا خیر. مقامات کرملین به‌‌‌تازگی صحبت از افزایش گسترده‌‌ تولیدات نظامی را آغاز کرده‌‌‌اند، در حالی که شایعات همچنان بر وجود امواج مضاعف بسیج برای تقویت صفوف تحلیل‌رفته‌‌ نیروهای روسیه ادامه دارد.

بااین‌‌‌حال، این خوش‌بینی با واقعیت‌‌‌های موجود در اوکراین در تضاد است؛ زیرا وزارت دفاع بریتانیا اخیرا گزارش داده که روسیه در حال استقرار تانک‌‌‌ها و خودروهای زرهی دهه‌‌‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ «برای جبران خسارات قبلی است.» با دسترسی محدود به فناوری‌‌‌های تحریم‌شده‌‌ غربی، بسیاری از تحلیلگران، پتانسیل تهاجمی ارتش روسیه را که عمدتا سرباز وظیفه و متشکل از نیروهای کم‌انگیزه با آموزش محدود و تجهیزات قدیمی هستند زیر سوال می‌‌‌برند. این چشم‌‌‌انداز تیره به توضیح اینکه چرا پوتین با کارت هسته‌‌‌ای بازی می‌کند کمک می‌کند. تهدیدهای هسته‌‌‌ای او ممکن است توخالی به نظر برسد، اما آن‌‌‌قدر جدی است که نمی‌‌‌توان به‌‌‌طور کامل آن را نادیده گرفت و او این را می‌‌‌داند. درعین‌‌‌حال، جامعه‌‌ بین‌المللی نمی‌‌‌تواند اجازه دهد تاکتیک‌‌‌های ارعاب پوتین قرین موفقیت شود. اگر باج‌‌‌گیری هسته‌‌‌ای برای پوتین در اوکراین نتیجه داده و به او اجازه دهد تا شکست حتمی را به پیروزی تبدیل کند، این امر به عنصر عادی‌شده‌‌ روابط بین‌المللی با پیامدهای ویرانگر برای امنیت جهانی تبدیل خواهد شد.

کشورهای سراسر جهان برای به دست آوردن زرادخانه‌‌‌های هسته‌‌‌ای خود تلاش خواهند کرد تا از سرنوشت اوکراین بگریزند. تاکنون، پاسخ به جدیدترین قدرت‌‌‌نمایی هسته‌‌‌ای پوتین دلگرم‌‌‌کننده بوده است. مقام‌‌‌های ایالات‌‌‌متحده، اتحادیه‌‌ اروپا و ناتو در محکومیت‌‌‌های خود در مورد اقدام روسیه متحد عمل کردند. «جوزپ بورل»، مسوول سیاست خارجی اتحادیه‌‌ اروپا، آن را «تشدید غیرمسوولانه و تهدیدی برای امنیت اروپا» خواند، در حالی که وزارت خارجه‌‌ آلمان، روسیه را به «تلاش دیگری برای ارعاب هسته‌‌‌ای» متهم کرد. شاید مناسب‌‌‌ترین تفسیر از سوی کی‌یف باشد که «میخایلو پودولیاک»، مشاور رئیس‌‌‌جمهور، ادعا کرد اظهارات پوتین نشان می‌دهد که او از شکست در اوکراین می‌‌‌ترسد و چیزی جز تاکتیک‌‌‌های ترساندن ندارد. احتمالا در ماه‌‌‌های آینده شاهد چنین تاکتیک‌‌‌های ترسناکی خواهیم بود.

با توجه به اینکه ارتش اوکراین در حال حاضر در حال آماده شدن برای آغاز بزرگ‌ترین [ضد] حمله در جنگ است، اما موقعیت روسیه می‌‌‌تواند به‌‌‌طور قابل‌‌‌توجهی در طول بهار و تابستان ۲۰۲۳ بدتر شود. اگر پوتین چشم‌‌‌انداز شکست نظامی را در افق نمایان ببیند، تقریبا به‌‌‌طورقطع باج‌‌‌گیری هسته‌‌‌ای خود را به سطوح جدیدی از خطر خواهد رساند. در آن مرحله، جامعه‌‌ بین‌المللی باید متحد شود تا روسیه را از کشاندن جهان به فاجعه بازدارد.