نگاهی به تأثیرات ژئوپلیتیک جنگ روسیه و اوکراین/یادداشتی از «وایشالی کریشنا»، استادیار دانشگاه جواهر لعل نهرو در هند

جنگ روسیه و اوکراین نه‌تنها بر نظم کنونی حاکم بر جهان تأثیر گذاشته است، بلکه ژئوپلیتیک جهانی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. این بحران دیگر محدود به روسیه و اوکراین نیست و در حقیقت جهان را پس از همه‌گیری کرونا با بحران جدیدی مواجه کرده است. آنچه آشکار است این است که این جنگ نه‌تنها مشکلات اقتصادی اروپا را تشدید کرده؛ بلکه اقتصاد اروپا را به شدت به تصمیمات ایالات متحده وابسته کرده است.

کشورهای آسیایی هم کوشش می‌کنند تا در شرایط کنونی متضرر نشوند و تمایلی به جانب‌داری از طرف خاصی (در این درگیری) ندارند. بسیاری از کشورهای آسیایی در برابر فشارهای ایالات متحده از خود ایستادگی نشان داده‌اند و نفت ارزان‌تر روسیه را وارد کرده و با واحد پول محلی تجارت می‌کنند. ژاپن و کره جنوبی که خود را عضو اردوگاه کشورهای دموکراتیک می‌دانند و روابط امنیتی نزدیکی با ایالات متحده دارند حمله روسیه به اوکراین را محکوم کرده‌اند. ژاپن درگیر مناقشات سرزمینی با چین و روسیه است ولی با این دو کشور روابط تجاری روبه‌رشدی دارد.

در سطح منطقه‌ای در آسیا، جنگ روسیه و اوکراین منجر به بروز چندپارگی ژئوپلیتیک در غرب این قاره شده است. قطر در حال دور شدن از عربستان سعودی است و امارت متحد عربی سیاست خارجی مستقل‌تری را اتخاذ کرده است.

ترکیه هم بازیگر مهمی در این منطقه است؛ این کشور با توجه به قدرت نظامی قابل‌توجهی که دارد می‌تواند از متحدان خود حمایت کند و تردد کشتی‌ها در دریای سیاه را کنترل کند، عاملی که نقش عمده‌ای در از سر گیری صادرات مواد غذایی اوکراین داشته است.

در جنوب آسیا، اقتصاد پاکستان در نتیجه (تأثیرات بین‌المللی) درگیری‌های اوکراین و سایر معضلات عمده مانند افزایش قیمت نفت و کمبود غلات به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است. بنگلادش هم از آنجایی که روسیه بازار مهمی برای پوشاک تولید شده این کشور است و از سوی دیگر نیاز خود به غلات و ارزن را از روسیه تهیه می‌کند، به‌شدت تحت‌تأثیر این جنگ قرار گرفته است.

کاهش صادرات و افزایش هزینه واردات به همراه اختلال در مسیرهای نقل‌وانتقال به دلیل جنگ و تحریم‌ها، اقتصاد بین‌الملل را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داده است.

این کاملاً واضح است که ایالات متحده در بازسازی رویکردش در قبال شرکایش با مشکل مواجه شده است؛ در حقیقت ما شاهد این نکته هستیم که جنگ روسیه و اوکراین فرصت مناسبی را برای ترمیم روابط ایالات متحده با سایر کشورها به‌وجود آورده است.

ما شاهد تغییر قابل‌توجهی در رویکرد کشورهای درحال‌توسعه هستیم که با پیروی نکردن از ایالات متحده و تمرکز بر منافع ملی‌شان رویکرد جدیدی را اتخاذ کرده‌اند.

ایالات متحده همکاری با هند را (اقدامی مؤثر) برای کاهش نگرانی‌های واشنگتن در رابطه با فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده چین در منطقه ایندو-پاسیفیک (هند و اقیانوس آرام) می‌داند. ایالات متحده همچنین روسیه را به‌عنوان تهدیدی استراتژیک می‌داند. با این وجود، هند با تمرکز بر روابط قوی اقتصادی، دیپلماتیک و نظامی روابط تاریخی و ماندگاری را با روسیه دارد. روسیه همچنین مهم‌ترین صادرکننده تسلیحات به هند است و در پنج سال گذشته در حدود 13 میلیون دلار سلاح به هندوستان صادر کرده است. هند همچنین در فوریه 2023 با  ثبت رکوردی جدید در حدود یک میلیون و 600 هزار بشکه نفت در روز از روسیه وارد کرده است. عاملی که به پیچیده شدن معادلات برای هند منجر شده است، تدوام همسویی روسیه و چین به دلیل انزوای کرملین از سوی غرب به دلیل جنگ این کشور با اوکراین است. هندوستان خود را رهبر کشورهای درحال‌توسعه می‌داند و یکی از اعضای «بریکس» است.

کشورهای بسیاری واکنش‌های متنوعی نسبت به روابط روسیه و ایالات متحده در رابطه با جنگ اوکراین نشان داده‌اند. هندوستان هم موضعی خنثی در رابطه با روسیه و ایالات متحده در قبال درگیری‌های روسیه و اوکراین اتخاذ کرده‌ است و به تحریم‌های ایالات متحده علیه روسیه اهمیتی نداده است. هندوستان رویکردی متوازن و حساب‌شده را در قبال شرایط اوکراین اتخاذ کرده و تصمیم‌گیری‌های خود را بر اساس منافع ملی‌اش انجام داده است.

مترجم: اردوان ملک‌پور