آئین سنتی مذهبی قالی‎شویان در کربلای ایران

به گزارش خبرنگار فرهنگی اخبار معاصر،  آئین سنتی مذهبی قالیشویان همزمان با عید غدیر و دومین جمعه مهر ماه در مشهد اردهال در برگزار می‌شود.

نصب پرچم‌ها و پرده‌های سبز و سفید به جای سیاه و قرمز در صحن آستان حضرت سلطانعلی بن امام محمد باقر(ع)، حضور سادات با شال سبز و دسته گل از جمله برنامه‌های این مراسم است.

امامزاده حضرت سلطانعلی بن امام محمد باقر(ع) در قرن دوم هجری قمری بنا به دعوت مردم ولایت‌مدار کاشان و فین و به امر پدر بزرگوارش حضرت امام محمد باقر(ع) و برای ترویج و تعلیم شریعت مقدس اسلام عازم کاشان شد و بعد از 3 سال ارشاد و هدایت مردم در منطقه اردهال کاشان گرفتار مزدوران ظالم هشام بن عبدالملک مروان شد و بعد از یک جنگ نا برابر بطور ناجوانمردانه و مظلومانه مانند جد بزرگوارش امام حسین (ع) به شهادت می رسد.

آیین سنتی و مذهبی قالی شویان فین کاشان و روستای خاوه اردهال که همه ساله در دومین جمعه مهرماه در مشهد اردهال در ۴۲ کیلومتری غرب کاشان برگزار می‌شود تنها آیین مذهبی اسلامی است که به تقویم خورشیدی برپا می‌شود. در این مراسم شرکت‌کنندگان که از فین برای برگزاری این مراسم آمده‌اند در حالی که چوب‌هایی به دست دارند، قالی‌ای را به نماد شستن خون علی بن محمد باقر در چشمه می‌شویند.

این مراسم در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده‌است. این مراسم در دسامبر ۲۰۱۲ در فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو به ثبت رسید.

آیین قالیشویان فین کاشان و خاوه اردهال

یکی از مشهودات تاریخ که هیچ شک و شبهه‌ای در آن راه ندارد سنت قالی شویان اهالی فین و خاوه اردهال است که همه ساله در دومین جمعه مهرماه (نزدیکترین جمعه به ۱۱مهرماه که سالروز کشته‌شدن سلطانعلی بن محمدباقر است) برگزار می‌گردد.

شهرت و معروفیت این سنت به اندازه‌ای است که نیاز به ادلّه و اثبات ندارد. در کتابهای متعددی مانند امامزادگان معتبر، زندگانی سلطان بن علی و هلال بن علی نوشته آیت ا... امامت، تاریخ کاشان نوشته کلانتر ضرابی و غیره به این مراسم اشاره شده‌است.

 با این وجود سلطانعلی که یکی از چهار امامزاده واجب التعظیم و دارای تاریخ مستند در ایران می‌باشد، برای بسیاری هنوز ناشناخته مانده اند؛ قرار گرفتن بارگاه او در یک مسیر فرعی که مرکزیت شهری ندارد و همچنین عدم ارایه آثار علمی و تحقیقی مستند در این باره از دلایل ناشناخته ماندن سلطانعلی و مراسم قالی شویان فین و خاوه اردهال می‌باشد.

هرساله اهالی روستای خاوه اردهال یکی از قالی‌های درون بنای امامزاده را به صورت لوله شده(به عنوان قالی‌ای که به هنگام شهادت در تابوت او بوده و پیکر امامزاده را در آن پیچیده بوده‌اند)، بر دوش جوانان قرار می‌گیرد که بعد از برگزاری مراسم نوحه خوانی و عزاداری درون امامزاده،آن راتحویل اهالی فین می دهند و آنان آنرا به سوی چشمه‌ای که در حدود چند صد متری شرق بنا واقع است، می‌برند.

به دنبال این دسته، گروهی دیگر که هر یک چوبدستی بلندی را بر دست دارند، حرکت می‌کنند و با تکان دادن چوبدستی در هوا به نبردی نمادین با قاتل امامزاده می‌پردازند. قالی بر کنار چشمه به زمین می‌آید و آب چشمه را به نشانه غسل دادن امامزاده بر آن می‌افشانند و آنگاه دوباره آنرا با شور و هیجان به سوی بنا باز می‌گردانند. پیش از ورود قالی به آرامگاه، چوب بدستان با دویدن و تکان دادن چوب‌ها و فریاد و شعارهای مهیج، نبرد با قاتل امامزاده را دنبال می‌کنند. رسیدن حاملان قالی به درگاه ورودی امامزاده و سپردن آن به اهالی روستای خاوه اردهال که می‌بایست آنرا به درون ببرند، همراه با تشریفات خاصی است.

سایر روایات تاریخی

با ظهور دین اسلام، برخی از آیین‌های نیک ایرانیان همچون جشن نوروز در میان مسلمانان نیز رواج پیدا کرد و برخی از آیین‌ها در قالب سنتهای اسلامی ظهور کرد.

واقعه کشته‌شدن علی بن محمدباقر هم‌زمان با دومین هفتهٔ مهرماه سال شمسی بوده که آیین جشن و پایکوبی مهرگان در ایران برپا می‌شده‌است و همچنین مردم فین آیین خاصی به نام جشن آبریزان برگزار می‌کردند و به نظر می‌رسد به هنگام کشته‌شدن او، مردم سرگرم برگزاری جشن بودند ولی به محض شنیدن خبر مرگ او سراسیمه خود را به مشهد اردهال می‌رسانند و از آن سال به بعد همه ساله در همان تاریخ (دومین جمعه مهرماه) به احترام فرزند محمد باقر مراسم قالیشویان را که شباهتی با جشن آبریزان و آیین مهرگان دارند برگزار می‌کنند.

هنگامی که در سال ۱۱۶ه. ق مردم فین و دوستان علی بن محمدباقر خبر مظلومیت و محاصره او را توسط عمال حکومت بنی امیه شنیدند بلافاصله چوب به دست – که سلاح مبارزه با دشمن آن زمان بوده – به سمت اردهال حرکت کردندو با دشمنان علی بن محمدباقر کارزار نموده، اما زمانی رسیدند که او کشته‌شده بود.

 لذا بدن بی سر او را که جراحات فراوانی به آن وارد شده بود، در قالی قرار داده و به صورت چوب به دست و حسین حسین گویان بدن را تشییع و در چشمه آبی غسل داده و سپس به همان مکانی که خود او وصیت کرده بود منتقل کردندو به خاک سپردند.

 این سنت تا امروزه ادامه دارد. در مراسم قالی شویان اهالی فین به یاد حوادث و رویدادهای مربوط به کشته‌شدن و جنگ و گریزهای مربوط به نحوهٔ خاکسپاری جنازه او، چوب دستی‌های خود را حسین حسین گویان در هوا تکان می‌دهند و قالیچه ای- را به عنوان نماد قالی غرقه در خونی که امامزاده درآن پیچیده شده بود - را در نهر آبی که از داخل صحن امامزاده حسین (از فرزندان زین العابدین) می‌گذرد - به نهر شاهزاده حسین معروف می‌باشد- شست و شو می‌دهند. طبق مشاهدات و آنچه در کتابها مذکور است این سنّت مهم تاریخی فقط مربوط به اهالی فین علیا و سفلی و روستای خاوه اردهال است که بیش از سیزده قرن است که اجرا می‌شود و اشخاص دیگر نمی‌توانند اقدام به اجرای این سنت بکنند.

شرکت کنندگان و نحوه اجرای مراسم

نحوه اجرای مراسم بدین صورت است که کلیه اهالی فین، هرکدام چوبی به دست دارند و در صحن اصلی و مرکزی بنام صحن صفا اجتماع می‌کنند و عده‌ای هم در صحن شاهزاده حسین با آداب خاصی به چوب به دستان صحن صفا می‌پیوندند و پس از روضه خوانی و سینه زنی و سخنرانی متولیان امامزاده، نمایندگان روستای خاوه اردهال قالی مقدس را به معتمدین و اهالی فین تحویل می‌دهند که این لحظات، لحظاتی با شکوه‌است به طوری که کمتر کسی است که مراسم تحویل قالی را شاهد باشد و تحت تاثیر زیبایی‌های آن قرار نگیرد.

کسانی که قالی را تحویل می‌گیرند، آن را از ایوان صفا به داخل صحن صفا می‌آورند و چوب دستی هایشان را در هوا تکان می‌دهند و حسین حسین گویان، قالی مقدس را در یک مسیر مشخص به سوی نهر آب شاهزاده حسین می‌برند و آن را شست و شو می‌دهند. پس از شست و شوی قالی مقدس، اهالی فین، آن را از مسیر دیگری به داخل صحن فینی‌ها آورده، با تشریفات خاصی مجددا تحویل معتمدین و خادمان امامزاده می‌دهند و پس از چندین بار دور زدن در اطراف صحن و سینه زنی و گفتن حسین حسین در صحن فینی‌ها، مراسم تا سال بعد خاتمه می‌پذیرد. شست وشوی قالی فقط به وسیله اهالی چوب به دست فین و با اجتماع مردم و زوّار در کنار نهر آب تاریخی باریکرسف، در دومین جمعه مهرماه، حوالی ظهر انجام می‌شود. جالب اینجاست که همه وقایع و اتفاقات مذهبی در ایران اسلامی با سالشمار قمری حساب و منظور می‌شوند اما مراسم قالی شویان اردهال طبق ماه شمسی برگزار می‌گردد. انجام این مراسم با تقویم مخصوص، به خاطر آن است که مراسم قالی شویان با اینکه مراسمی مذهبی است، در حقیقت رگه‌هایی از چندین آیین ملی را با خود همراه دارد که خاطرنشان می‌سازد در کلیه مراحل حمل قالی، غیر از اهالی فین، هیچ فردی در هر مقام و موقعیتی که باشد حق ندارد به گروه چوب به دستان قالی مقدس داخل شود.

مشهد اردهال در 45 کیلومتری جنوب غربی کاشان واقع شده است.

انتهای پیام/
انتهای پیام