چه بنا‌هایی با مرمت نابود شدند؟

 به نقل از دیدار، مرمت معیوب و غیرحرفه‌ای مسجد تاریخی امام در شهر اصفهان بهانه‌ای شد تا در گزارش پیش رو، به این موضوع بپردازیم که تاکنون چه بنا‌هایی به بهانه مرمت نابود شدند.

 روزی که عزت‌الله ضرغامی با پخش موسیقی "شیرین شیرین" راهی شهر کرمانشاه بود تا رئیس جمهوری را به مثل سفر‌های گذشته همراهی کند، در شهر اصفهان یکی از بنا‌های مهم و تاریخی این شهر به اسم مسجد امام یا شاه عباسی با مرمت نادرست، زیبایی بصری خود را از دست داد، هر چند که علیرضا ایزدی مدیر میراث فرهنگی این استان هم که گویا از خواب غفلت بیدار و تازه از موضوع آگاه شده، به رسانه‌ها گفته که کاشی‌های معیوب برچیده و کاشی‌های جدید نصب می‌شود!

البته او برای اینکه این مشکل و هجمه خبری که به وجود آمده را از گردن خود و ضرغامی بردارد گفت: «اگر در سال‌های ۹۰ و ۹۱ نیز به گنبد مسجد امام با دقت نگاه می‌شد، می‌دیدیم ناهمواری‌های زیادی روی آن وجود داشت!» البته اظهار نظر او به همین حرف‌های بی‌حساب ختم نشد و با بیان اینکه «در چنین بنا‌هایی حتی اگر بهترین کار‌ها و مرمت‌ها را انجام دهیم بازهم مجبوریم پس از چند سال دوباره آن‌ها را مرمت کنیم» آب پاکی را روی دست معترضان ریخت و در آخر هم با اشاره به اینکه مرمت مجدد انجام می‌شود سعی کرد ماجرا را جمع و جور کند.

چه بنا‌هایی با مرمت نابود شدند؟

شاید برایتان جالب باشد که بدانید اتفاقی که برای مسجد تاریخی امام اصفهان افتاده، بی شک نه اولی است و نه آخری؛ زیرا پیش از این این بلا بر سر قلعه پرتغالی‌ها در هرمزگان و مسجد جامع عتیق شیراز هم افتاد و دیوار‌های آن با تعمیرات گسترده و غیراصولی از بین رفته و مخدوش شدند. خانه طباطبایی‌های کاشان هم با نوسازی‌هایی که شده گردشگران را گمراه می‌کند و در خانه خشتی ملک‌التجار، هتل سنگینی بارگذاری کرده‌اند که معلوم نیست آب‌ریز‌های آن کجا می‌رود؟

همزمان با فاجعه مسجد امام اصفهان خبر رسید که مسئولان میراث فرهنگی شهر آمل در تلاشی ناموفق که به نظر به دلیل عدم آگاهی آن‌ها اتفاق افتاده، خواسته‌اند آتشکده آمل که قدمت آن به دوران ساسانی برمی گردد را مرمت کنند، اما در نهایت شکل بنا به طور کلی تغییر کرده است و می‌توان از این به اصطلاح مرمت به عنوان فاجعه سال نام برد! و در نهایت این‌ها تنها بخشی از مرمت‌های نادرست روی بنا‌های تاریخی مهمی است که هیچ کس هم مسئولیت از بین رفتن آن‌ها را به عهده نمی‌گیرد.

حلقه مفقوده در بحث مرمت آثار که نادیده گرفته شدن آن‌ها باعث به وجود آمدن اتفاق‌هایی شبیه مسجد تاریخی امام شهر اصفهان شده این است که یک سری اصول و استاندارد‌هایی باید در این زمینه رعایت شود که متاسفانه نادیده گرفته می‌شود؛ باستان‌شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی این اصول را اینگونه تعریف می‌کنند:

اول، مرمت بنای تاریخی صرفا کار فنی نیست، بلکه با شواهد تاریخی نیز سر و کار دارد و بنای تاریخی شاهدی بر رویداد‌های گوناگون دوره‌های تاریخی است.دوم اینکه اسنادی تهیه شده باشد که داشته‌ها و داده‌های متنوعی از بنا را عرضه کند و در نهایت برخی خروجی‌های مطالعاتی مانند کتاب، مقاله و... به ثمر برسد، اما امروز کمتر با این موضوع مواجهیم و اگر به انتشارات حوزه تاریخ و مرمت سر بزنیم، مقاله‌ها و کتاب‌هایی که در حین مرمت و یا بعد از مرمت یک بنا منتشر شده باشند، خیلی کم و انگشت‌شمار هستند و حتی گزارش‌های مرمتی درخوری تهیه نمی‌شود.

به گفته این کارشناسان، بهره‌برداری اصولی و منطقی از یک بنای تاریخی، یکی از مهمترین اصول فراموش شده در مرمت هاست و در نهایت مسأله دیگری که در امر مرمت باید به عنوان یک استراتژی توجه شود این است که هر ساله پروژه‌های مرمتی را باید در کنار کار اجرایی مورد بررسی قرار داد.

میراث فرهنگی و نابودی آن به خاطر بی‌توجهی

مشکلات حوزه میراث و گردشگری و صنایع دستی تمامی ندارد این موضوعی است که همه دوست داران و فعالان میراث فرهنگی به آن اذعان دارند، اما در مدت زمان کوتاهی که سازمان متبوع به وزارتخانه تبدیل شده توقعات از مسوولان آن به ویژه شخص وزیر بیشتر شد البته علی اصغر مونسان وزیر سابق خیلی فرصت زیادی برای حل مشکلات این وزارتخانه نوپا نشد و همزمان با تغییر دولت او رفت تا عزت الله ضرغامی با برنامه‌ای پرو پیمان و کتاب چند ده صفحه‌ای که برای نجات میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری روی صندلی وزارت بنشیند هر چند که در مدت حدود یک سالی که او از مجلس رای اعتماد گرفته به تعداد انگشتان یک دست هم در وزارت حضور نداشته، زیرا سفر‌های متعدد او در نقش وزیر و بعضا یک تور لیدر و حتی بلاگر، فرصت ماندن را به ضرغامی نمی‌دهد و بی‌شک اوضاع در همه حوزه‌ها بدتر و بدتر خواهد شد.