معادله چند مجهولی واکسن کرونا در ایران

به گزارش پایگاه خبری معاصر، استاد و اپيدميولوژيست دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکي تهران ضمن ارائه توضيحاتي پيرامون واکسن کرونا و زمان احتمالي در دسترس بودن آن، گفت: اکنون با معادله چندمجهولي تامين واکسن مواجهيم که نمي‌توانيم بگوييم چه زماني واکسن براي همه‌ جامعه فراهم خواهد شد.‌

دکتر مسعود یونسیان افزود: در چنين شرايطي بايد سرمايه‌گذاري کنيم و شروع به پيش‌خريد واکسن از کشورهايي کنيم که اثربخشي واکسن در آنها ثابت شده است. او درباره اينکه آيا بهبوديافتگان کرونا هم نياز به تزريق واکسن دارند يا خير، گفت: پاسخ اين سوال و بسياري سوال‌هاي ديگر در خصوص واکسن در حال حاضر به طور صددرصد مشخص نيست و به مرور زمان که دانش ما بيشتر شود، بهتر مي‌توان به آن پاسخ داد، ولي اين پرسش مي‌تواند به شکل عملياتي پاسخ داده شود.

وي گفت: قطعا 80 ميليون دوز واکسن خلق‌الساعه به دستمان نمي‌رسد؛ پس طبيعتاً، بهبود‌يافتگان اگر نياز به واکسن داشته باشند، جزو آخرين گروهي خواهند بود که کانديد دريافت واکسن خواهند بود؛ زيرا به لحاظ مالي و تدارکاتي تامين اين تعداد واکسن براي همه‌ جامعه زمان‌بر است.

بنابراين به نظر مي‌رسد کودکان و افراد بهبود يافته آخرين گروهي باشند که براي تزريق واکسن بايد کانديد شوند. تا آن زمان هم اميدواريم دانش ما به اندازه‌اي پيشرفت کند که بفهميم آيا ابتلاي طبيعي و واکسن به يک ميزان محافظت ايجاد مي‌کنند يا خير؛ اگر پاسخ اين سوال مثبت باشد، بهبوديافتگان ديگر نياز به واکسن ندارند. اما اگر متوجه شويم ابتلا تنها ايمني ضعيف و کوتاه مدت ايجاد مي‌کند، آن وقت لازم است بهبوديافتگان هم واکسن بزنند.

یونسیان افزود: فعلا اطلاعي راجع‌به اينکه مدت زمان پيشگيري واکسن چقدر است، نداريم. راه درک اين موضوع اين است که از زدن واکسن افراد يک سال بگذرد و بعد بررسي کنيم ايمني حاصل شده، چقدر پايدار بوده است.

آنچه که در مورد واکسن ادعا مي‌شود اين است که پايداري نسبتا مناسبي دارد و دانشمندان اميدوارند اين پايداري حداقل براي يک سال وجود داشته باشد. هدف فعلي ما باز شدن مراکز آموزشي، به چرخش درآوردن اقتصاد مانند گذشته، فعال شدن مشاغل و... است که پاسخگوي اين دغدغه‌ها واکسن کرونا خواهد بود؛ حتي اگر واکسن ايمني طولاني مدتي ايجاد نکند و در آينده نياز به تزريق يادآور داشته باشيم. به موضوع واکسن بايد نگاه طبقه‌بندي شده داشته باشيم، واکسن مي‌تواند پاندمي را مديريت کند، سپس در مورد اينکه نياز به دوز يادآور هم خواهد بود يا نه بايد تصميم بگيريم. دانشمندان فعلا پاسخ روشني براي اين سوال ندارند.

اين استاد دانشگاه علوم‌پزشکي تهران، ادامه داد: اکثر واکسن‌هايي که بر آنها کار مي‌شود دو مرحله‌اي هستند. مثلا واکسن شرکت فايزر سه هفته زمان ميان تزريق دوز اول و دوز دوم فاصله قائل شده است. به نظر مي‌رسد واکسن‌هايي هم که کشور ما به آن دسترسي پيدا خواهد کرد، دو دوزه خواهد بود.

وي با اشاره به اينکه اظهار نظر پيرامون واکسن و تزريق آن بايد توسط صاحب‌نظران همان حوزه صورت گيرد، تاکيد کرد: در وهله اول بايد اظهار نظر از سوي مجامع بين‌المللي صورت گيرد، به عنوان مثال سازمان جهاني بهداشت در سطح جهان و در کشورها هم نهادهاي ذي‌ربط مانند سازمان غذا و دارو و مرکز مديريت بيماري‌هاي وزارت بهداشت حق اظهار نظر دارند.

از سوي ديگر متخصصين ايمونولوژيست و اپيدميولوژيست با نگاهي که دارند و از نظر فني به ابعاد مختلف موضوع واکسن مي‌نگرند، مي‌توانند نظراتي ارائه دهند. البته نگاه نهادي و سازماني بر اين موضوع مقدم‌ است، زيرا اشراف کامل‌تري به تمامي مطالعات دارند.

يونسيان با تاکيد بر اينکه زود است بر اين موضوع قضاوت کنيم که آيا واکسن کرونا اين بيماري را ريشه‌کن خواهد کرد يا خير، گفت: هدف طراحي واکسن کرونا آنقدر بلند پروازانه نبوده است. خيلي از بيماري‌ها را مي‌شناسيم که ريشه‌کن نشدند، اما برايمان معضل هم نيستند. بيماري سرخک يا فلج‌اطفال ريشه‌کن نشدند، اما با واکسن توانسته‌ايم آنها را مديريت کنيم و به حدي برسانيم که دغدغه‌اي جدي برايمان نباشند. به نظر مي‌رسد واکسن کرونا با اين مقدار کارايي که الان براي آن گزارش شده، مي تواند اين مهم را حاصل کند، اما ريشه‌کن شدن بيماري به معناي اينکه ديگر هرگز احتمال ابتلا وجود نداشته باشد، بعيد است رخ دهد.

وي درباره زمان تقريبي دسترسي مردم به واکسن کرونا، تصريح کرد: چند مؤلفه در اين بين وجود دارد؛ موجود بودن تعداد کافي واکسن موثر و ايمن در بازار، وجود منابع مالي کافي و فراهم بودن امکان خريد. اخيرا مديرکل محترم بانک مرکزي در مصاحبه‌اي فرمودند انتقال پول براي خريد واکسن براي ما با مشکلاتي مواجه است. از طرف ديگر به نظر مي رسد اعتبار کافي براي تهيه واکسن در بودجه سال آينده در نظر گرفته نشده است. در صورتي که اعتبار کافي داشته باشيم و مشکل انتقال اين پول وجود نداشته باشد، آن وقت تازه مجهول بعدي برايمان زمان تامين واکسن از سوي شرکت‌هاي سازنده (اعم از داخلي يا خارجي) خواهد بود.

وی تصریح کرد: اکنون با معادله چندمجهولي تامين واکسن مواجهيم که نمي‌توانيم بگوييم چه زماني واکسن براي همه‌ جامعه فراهم خواهد شد.‌ در چنين شرايطي بايد سرمايه‌گذاري کنيم و شروع به پيش‌خريد واکسن از کشورهايي کنيم که اثربخشي واکسن در آنها ثابت شده است و با يک برنامه زمان بندي شده دقيق، واکسيناسيون را از افراد پرخطر شروع کنيم و نگران اينکه چه زماني واکسن براي کل جامعه فراهم خواهد شد، نباشيم.

اين اپيدميولوژيست درخصوص عوارض احتمالي واکسن کرونا، اظهار کرد: با توجه به اينکه در تعداد نمونه‌هاي بالا در مطالعات باليني واکسن‌ها (که در محدوده چند 10هزار نفر است) عارضه‌اي مشاهده نشده است، به لحاظ عملي مي‌توان اين واکسن‌ها را ايمن دانست. در پزشکي هيچ‌گاه نمي‌توان عارضه‌اي را به شکل 100 درصد به مداخله‌اي نسبت داد. بيماري‌ها و عوارض همگي چند علتي هستند، تنها راه اينکه بفهميم دارو يا واکسن چه اثراتي گذاشته است (اعم از اثرات مثبت يا منفي) اين است که گروهي که مداخله را دريافت کردند را با گروهي که هيچ مداخله‌اي رويشان صورت نگرفته، مقايسه کنيم. زماني که واکسن در گروه‌هاي چند 10هزار نفري عارضه‌اي متفاوت از گروه مقايسه نشان نداده، اگر هم در جمعيت کل سبب عارضه‌اي در فردي شود، اين عارضه بساير نادر بوده و اصلا قابل مقايسه با ابتلاي روزانه صدها هزار نفر و مرگ هزاران نفر به سبب ابتلا به کرونا در سطح جهان نيست. اصولا هيچ دارويي خالي از عارضه نيست و زماني دارويي را تجويز مي کنيم که منافع آن به مراتب از عوارض احتمالي بيشتر باشد و واکسن هم از اين قاعده مستثني نيست. بنابراين؛ واکسن کرونا به لحاط عملياتي ايمني کافي دارد.

وي درباره زمان فرارسيدن موج بعدي کرونا در کشورمان، گفت: زمان فرارسيدن موج بعدي به شدت به رفتار ما وابسته است و روند بيماري بر اساس رفتار ما تغيير مي‌کند. اما، در همه جاي دنيا از جمله ايران ما انتظار بروز موج‌هاي بعدي کرونا را داريم، مهم آن است که اپيديمي را به گونه اي مديريت کنيم که موج ها با شدت کم رخ دهند و عوارض و مرگ و مير پاييني داشته باشند.

آمنه فرخی