اینترنت ایران طبقاتی می‌شود

شاید با خود فکر کنید که خب به‌سادگی اینترنت را قطع می‌کنم اما ظاهرا مسئولین کشور از این مرحله گذر کرده‌اند و برنامه‌هایی هدفمندتر برای ایرانیان مقیم کشور در نظر گرفته‌اند. اینترنت طبقاتی راه‌حل جدید مسئولین کشور برای کنترل بر گردش اطلاعات در دنیای آزاد است. می‌توان مثال‌های متعددی برای وضعیتی که به‌زودی حکم‌فرما خواهد شد، زد. از کمدی الهی دانته آلگری، نویسنده قرن 13 میلادی تا فیلم In Time که آینده‌ این موضوع را به تصویر می‌کشد. البته تفاوت‌ش این است که داستان اینترنت طبقاتی ایران بیشتر به داستان‌های قرون وسطی و دوره سلطه کلیسا شبیه است، تا داستانی مدرن و پیش‌بینی از آینده!

داستان اینترنت طبقاتی ایران

حتما خاطرتان هست که از اوایل دهه 90 شمسی، داستان فیلترشکن‌های قانونی که قرار بود در اختیار برخی نهادها و سازمان‌ها قرار بگیرد، هر چند وقت یک‌بار پای خود را به‌میان مباحث روز باز می‌کرد و دوباره پس از مدتی محو می‌شد. شاید بتوان دلایل این موضوع را عمیق‌تر بررسی کرد اما به‌صورت ساده، علت فراگیر نبودن فیلترشکن در میان ایرانیان، به آن توجه زیادی نمی‌شد.

به‌دلیل فراگیر شدن اعتراضات و آگاهی مردم از طریق دسترسی آزاد به اینترنت، مسئولین کشور تصمیم گرفتند که با جدی گرفتن طرح اینترنت طبقاتی، گامی به‌سوی کنترل بیشتر بر دنیای آزاد بردارند.

حتما خاطرتان هست که آذری جهرمی (وزیر ارتباطات دولت دوازدهم) در سال ۱۳۹۸ گفته‌ بود:

بدون ساماندهی نمی‌شود موضوع فیلترشکن‌ها را بررسی کرد. نمی‌شود سطح دسترسی برای پزشک، برای استاد دانشگاه یا برای خبرنگار با یک کودک هشت، نه ساله برابر باشد.

پس از آن در تاریخ فروردین سال ۱۴۰۰ زمزمه‌هایی از آزاد شدن دسترسی یوتیوب برای برخی افراد مانند دانشجویان و خبرنگاران منتشر شد. در آن زمان محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور این خبر را تایید کرد و گفت که حذف فیلتر برای دستگاه‌ها را در کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه تصویب شده‌ است.

بنابراین طرح طبقاتی اینترنت موضوع جدیدی نیست اما به‌نظر می‌رسد که این روزها وارد فاز جدی‌تری شده است. هرچند جزئیات این طرح هنوز کاملا مشخص نیست و اینکه کدام گروه‌های خاص قادر به استفاده از محتوای اینترنت بدون پالایش هستند و یا کدام سایت‌ها برای این گروه‌ها رفع فیلتر می‌شود.

طبقه آخر: کودکان

چند ماه پیش قابلیت safe search گوگل (بدون امکان غیرفعال‌سازی) برای مشترکان اینترنت‌های همراه فعال شد آن‌هم بدون هماهنگی و اعلام قبلی! طبق این قابلیت کاربر با هر سنی فقط به محتوایی در گوگل دسترسی دارد که یک کودک دسترسی دارد.

البته این اعمال محدودیت برای کاربران کشور، منجر به اعتراضات زیادی از سوی کارشناسان و کاربران شد اما شاید یک موضوع را فراموش کردیم. این‌که قرار نبود این قابلیت برای همیشه اجرا شود بلکه قرار بود چیزی را آزمایش کند که بعدها در ابعاد بزرگ‌تر پیاده‌سازی می‌شود. فعالسازی جستجوی امن به نوعی به منزله راه‌اندازی اینترنت طبقاتی بود.

در طول تاریخ مسئولین کشورهای مختلف برای جریحه‌دار کردن احساسات مردم و بهانه‌ آوردن برای برناماه‌های خود، همیشه کودکان را مورد هدف قرار می‌دادند. در ایران نیز (مخصوصا در سال‌های گذشته) مسئولان بسیاری خواستار ایجاد فضای اینترنتی امن برای کودکان بودند. برای مثال زارع‌پور، وزیر ارتباطات در واکنش به فعالسازی قابلیت جستجو امن در مرورگرها گفته بود که این خواسته خانواده‌هاست و در بسیاری از کشورهای دیگر چنین اتفاقی افتاده‌ است.

طبقه وسط: فریلنسر و دانشجو

اخیرا آیین‌نامه حمایت از فریلنسرها توسط وزارت ارتباطات منتشر شده است که در یکی از بندهای آن به موضوع جالب دیگری اشاره می‌کند. در واقع با نگاه تیزبینانه می‌توان متوجه شد که بوی اینترنت طبقاتی بیشتر و بیشتر شده است و راستش را بخواهید اصلا شبیه به بوی کباب نیست!

به ماده 8 نگاه کنید. ماده ۸ آیین نامه مذکور که به تایید نهاد ریاست جمهوری نیز رسیده، تاکید کرده که نهاد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است زیرساخت‌های دسترسی به اینترنت پرسرعت و پایدار با سطح دسترسی مناسب افراد اعتبارسنجی شده در پایگاه را فراهم کند.

درواقع کافی است هویت خود را در سامانه‌های دولتی و اطلاعاتی ثبت کنید و توسط آن‌ها تایید شوید تا بتوانید به اینترنت آزاد (نه آنطور آزاد که هر انسان آزاده‌ای در نظر دارد) دسترسی داشته باشید. طبیعی است که بعد از اهراز هویت شما و تایید بی‌خطر بودن کسب‌و‌کارتان، اینترنت با سرعت بالا و محدودیت کمتر فعال خواهد شد. تمام این‌ها به شرطی‌ است که در پروسه‌ای که از آن یاد کردیم، اتفاق عجیب‌و‌غریبی برای سیستم‌های اتوماسیونی اداره‌جات کشور نیوفتد.

البته لازم به ذکر است که آیین‌نامه فوق (در تاریخ 2 آذر چاپ شده و رونوشت آن به مقامات کشوری ارسال شده است) می‌تواند در اداره دیوان عدالت اداری با اصلاح مواجه شود. اما وقتی داستان محدودسازی اینترنت از چند دهه قبل در دستور کار مسئولین کشور قرار گرفته، بعید به نظر می‌رسد که تغییری در انجام آن رخ دهد.

پیش به‌سوی گذشته – لعنت به آینده

نابرابری دسترسی به اینترنت و طبقاتی کردن آن عاملی است که به شکاف دیجیتال دامن می‌زند؛ شکاف دیجیتال بلایی سر جامعه می‌‌آورد که در آن جامعه از نظر پیشرفت ذهنی عقب خواهد ماند. طبیعی است که همان ترسی که حکومت‌های قبلی از کتاب و روزنامه داشتند، اکنون برای اینترنت که پیش‌نیاز دسترسی آزاد و آگاهی است، وجود داشته باشد.

کشورهای آفریقایی را در نظر بگیرید که سال‌ها درگیر جنگ هستند و دلیل آن چیزی نیست جز ناآگاهی و محدود کردن مردم! به‌همین دلیل است که سازمان ملل و کشورهای توسعه یافته با ارسال لپ‌تاپ‌های رایگان و فراهم کردن شرایط تحصیلی مناسب، سعی در جبران این عقب ماندگی دارند.

ظاهرا تاکنون زیاد در مسیر آزادی پیشرفتیم و نیاز است تا کمی دنده عقب بگیریم تا رقیبان ما احساس ناتوانی به آن‌ها دست ندهد. تاکنون هیچ یک از مسئولان مربوطه پاسخ شفافی به چگونگی اجرای اینترنت طبقاتی نداده‌اند و فعلا مشخص نیست برای پیاده‌سازی این طرح به طور مشخص چه برنامه‌هایی از سوی سازمان‌ها در نظر گرفته‌ شده‌ است.