پتروتِک رویدادی برای توسعه فناوری بومی صنعت نفت

به گزارش معاصر، یک روز پیش از برگزاری دومین رویداد پتروتک یعنی روز دوشنبه (۲۷ آذرماه) بروز اختلال در سامانه هوشمند سوخت‌، عرضه سوخت را در ۶۰ درصد جایگاه‌های کشور دچار مشکل کرد و برگزاری دومین رویداد «پتروتِک» در حاشیه قرار گرفت. کمتر شخصی فکر می‌کرد با وجود این مشکل، مدیران ارشد صنعت نفت به این رویداد بیاییند، اما جایگاه دانش‌بنیان‌ها و اهمیت بومی‌سازی تجهیزات با وجود تحریم‌ها در دولت سیزدهم سبب شد این رویداد نسبت به سال پیش باشکوه‌تر هم برگزار شود.

سال ۱۴۰۱ برگزاری نخستین رویداد «پتروتِک» با محور دانشگاه، تجربه موفقی در همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان بود. وزارت نفت امسال نیز این رویداد را در ابعادی بزرگ‌تر و با شرکت‌های بیشتر با همکاری همه ارکان زیست‌بوم فناوری و با مشارکت و حمایت معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت، پارک توسعه فناوری و چهار شرکت اصلی وزارت نفت همزمان با هفته پژوهش در روزهای ۲۸ تا ۳۰ آذرماه در پژوهشگاه صنعت نفت برگزار کرد.

دولت مردمی سیزدهم برخلاف دولت‌های پیشین با مدیریت ریسک و برنامه‌ریزی مناسب توانسته است از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی به‌خوبی استفاده و از واردات کالاهایی که توان ساخت آن در داخل کشور وجود دارد، جلوگیری کند که این موضوع سبب صرفه‌جویی ارزی بالایی می‌شود. راهبردی بــودن صنعت نفـت و وابستگی آن بـه خارج از کشـور، بـه‌عنوان یک اهرم فشار علیه کشور به‌کار گرفته می‌شود. از این رو از منظر امنیت ملی و چانه‌زنی‌های سیاسی، افزایش استقلال در حوزه صنعت نفت بسیار مهم ارزیابی می‌شود.

وزارت نفت همسو با اجرای قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی و بهره‌مندی از مصوبه تولید بار اول (ماده ۱۰ قانون جهش تولید دانش‌بنیان بند «ی» ماده ۲۹ قانون برگزاری مناقصات مصوب ۱۳۸۳.۰۱.۲۵) به‌منظور تأمین نیازهای فناورانه، راهبردی و تحریمی، سطح ارتباطات علمی و مالی خود را با شرکت‌ها و مؤسسه‌های دانش‌بنیان افزایش داده، به‌طوری که برای دومین بار رتبه نخست در همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان را در میان دستگاه‌های اجرایی به‌دست آورده است.

صنعت نفت، شاگرد اول تولید بار اول در ایران

با گذشت بیش از دو سال از شروع به‌کار دولت سیزدهم، در زمینه خنثی کردن تحریم‌های حوزه نفت و گاز کشور بیشترین اقدام‌ها انجام شده است. مهم‌ترین بخشی که باید به سمت خنثی کردن تحریم فروش اقلام راهبردی برود، صنعت نفت و گاز کشور است که مسئولیت تولید انرژی، همچنین کالاهای مختلف شیمیایی را به‌عهده دارد و بزرگ‌ترین بخش اقتصادی کشور را زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز کشور تشکیل می‌دهد. در دو سال و اندی که از استقرار دولت سیزدهم می‌گذرد، تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه صنعت نفت از مرز ۵۵۰ عدد گذشته که نشان از رشد بیش از سه برابری دارد.

دولت سیزدهم از ابتدای شروع به‌کار خود همواره بر تقویت ساخت داخل و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان تأکید داشته است. بخش بزرگی از اقتصاد ایران بر دوش وزارت نفت است و مهم‌ترین زنجیره‌های ارزش را می‌توان در شرکت‌های زیرمجموعه این وزارتخانه یافت، بنابراین اهمیت تولید بار اول اقلام راهبردی و خنثی‌سازی تحریم‌ها در کل زنجیره ارزش این صنعت بسیار مهم است. چندی پیش معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری در این زمینه از وزارت نفت قدردانی کرد که با داشتن بیشترین همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان برای دومین بار پیاپی رتبه نخست در همکاری با این شرکت‌ها را کسب کرد. بخشی از این اقدام مهم همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارتخانه نفت است که سبب تأمین تجهیزات و فناوری‌های کلیدی موردنیاز صنایع کشور با تکیه بر توان شرکت‌های دانش‌بنیان شده و از راهبردهای اصلی برای تحقق اقتصاد مقاومتی، مقابله با تحریم‌های ظالمانه غرب، رفع وابستگی و حفظ عزت و استقلال کشور است.

تجربه‌های کشورهای مختلف نشان می‌دهد هزینه در بخش تحقیق و توسعه (R&D) و توسعه فناوری‌های مختلف  سبب رشد اقتصادی کشور می‌شود. در ایران، تجربه ورود فناوری به صنعت نفت و گاز از تجربه‌های موفق دانش‌بنیانی است که لازم است با سیاست‌های قانون جهش تولید دانش‌بنیان در صنایع بزرگ دیگر نیز تکرار شود.

اهمیت و جایگاه دانش‌بنیان‌ها به حدی است که جواد اوجی، وزیر نفت با وجود مشغله کاری به‌دلیل اختلالی که روز قبل از برگزاری دومین رویداد پتروتک در سامانه هوشمند سوخت‌ به‌وجود آمد، طی پیامی عملکرد وزارت نفت در پشتیبانی از بومی‌سازی تجهیزات، دانش‌ فنی، محصولات و تولیدات ساخت بار اول و کسب رتبه اول حمایتی در این زمینه برای دومین سال پیاپی را بیانگر تلاش شبانه‌روزی، نوآوری‌ها و ابتکارات عملیاتی همه کارکنان خدوم صنعت نفت و ارکان زیست‌بوم نوآوری و فناوری مرتبط با این صنعت به‌منظور کاهش وابستگی‌ها، کاهش خام‌فروشی و ارزش‌آفرینی برای ایران اسلامی در شرایط تحریم‌های ظالمانه دانست.

۲۳ میلیون دلار، ارزش بخشی از قراردادهای امضاشده

چهار شرکت اصلی وزارت نفت رویداد پتروتک را غنیمت شمرده و در جهت رفع نیازها و تجهیزات خود با شرکت‌های دانش‌بنیان ده‌ها قرارداد و تفاهم‌نامه امضا کردند، به‌طوری که ارزش این قراردادها حدود ۲۳ میلیون دلار تخمین زده شده است.

شرکت‌های ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، ملی نفت ایران، نفت و گاز اروندان، مجتمع گاز پارس جنوبی و خطوط لوله و مخابرات برای رفع نیازهای فناورانه خود، همچنین پژوهشگاه صنعت نفت، دانشگاه صنعت نفت و پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز برای توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری صنعت نفت در این رویداد چند قرارداد و تفاهم‌نامه امضا کردند.

فناوران فراسنجش شریف، راه سبزچهلستون، پیشرو فرآیند رادین، ابتکارسامانه آرمان، پتروفناوری پایا شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی بودند که در زمینه‌های جریان‌سنج چندفازی، تولید ترانسمیتر سطح نوع رادار سیستم تانک گیجینگ، طراحی، ساخت و ارائه خدمات سامانه تولید و تزریق نیتروژن با خلوص بالا برای عملیات در چاه‌های نفت و گاز، طراحی و توسعه سامانه اطلاعات مکانی (GIS) نقشه‌برداری شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب روی بستر Geobox، خدمات چاه‌آزمایی با استفاده از جریان‌سنج چندفازی با شرکت ملی نفت ایران به ارزش ۸.۶ میلیون دلار تفاهم‌نامه و قرارداد امضا کردند.

در این رویداد همچنین شرکت ملی گاز ایران با شرکت‌های دانش‌بنیان آسا اترس لیان، مشاورین پویا سپهر، تولیدکارت‌های الکترونیکی VFD برند S.G.E.G و هیالویس آرینا قراردادهایی به ارزش ۴.۸ میلیون دلار امضا کرد و شرکت ملی پالایش و پخش ایران نیز در زمینه بومی‌سازی روتور GGT توربین سولازر S7 با شرکت توسعه ماشین ایرسا قراردادی به ارزش ۹.۷ میلیون دلار امضا کرد.

یکی دیگر از برنامه‌های مهمی که در حاشیه دومین رویداد پتروتک برگزار شد، نشست‌های تخصصی B2B بود که در  این رویداد با حضور مدیران و پژوهشگران صنعت نفت برگزار و تصمیم‌ها و نتیجه‌های مطلوبی در این نشست‌ها برای پیشرفت و دانش‌بنیان شدن صنعت نفت اتخاذ شد.

دو طرح نوین برای نخستین بار در صنعت نفت

از چالش‌های عمده شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور فعال در صنعت کشور به‌موقع پرداخت نشدن مطالبات از سوی کارفرمایان و نبود سازوکار بیمه‌ای برای جبران خسارت‌های احتمالی ناشی از به‌کارگیری محصولات دانش‌بنیان برای پوشش هزینه‌های کالاهایی است که بومی‌سازی شده و برای بار اول در صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند.

برای نخستین بار صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت در کنار همه فعالیت‌های معمول خود خدماتی نو را برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور این صنعت پیشگام ابداع و پیگیری کرده است، از این رو این صندوق برای رفع چالش‌های یادشده در دومین رویداد «پتروتِک» از دو خدمت اعتبار اسنادی ریالی و بیمه مسئولیت کالا رونمایی کرد.

اهمیت بومی‌سازی و ساخت بار اول

توصیه و تأکید رهبر معظم انقلاب بر پیگیری دانش‌بنیانی در صنایع بزرگ منجر به تشکیل کارگروه بار اول در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان شد و این کارگروه توانست با واسطه‌گری بین صنعت نفت و گاز و دانش‌بنیان‌ها، زمینه را برای بومی‌سازی فناوری‌های مهم این صنعت فراهم کند. با تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان، این امکان برای دیگر صنایع مانند صنعت فولاد، خودروسازی و... نیز فراهم می‌شود که از ظرفیت اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه برای ایجاد فناوری‌های به‌روز در صنعت استفاده کنند.

علی آقامحمدی، رئیس کارگروه اقتصادی دفتر مقام معظم رهبری در افتتاحیه دومین رویداد پتروک با بیان اینکه چشم‌انداز ایران رسیدن به تولید روزانه ۷ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه نفت است و در گام نخست در برنامه هفتم توسعه تولید ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه جزو برنامه‌های شرکت ملی نفت ایران قرار گرفته و در تولید گاز نیز باید افزایش ۵۰ درصدی داشته باشیم، گفت: اینها همه با توان ایرانی و دانش‌بنیان شدن صنعت نفت رقم می‌خورد. در زمینه کسب جایگاه اول فناوری و نوآوری در منطقه نیازمند انتقال فناوری و تولید دانش فنی هستیم و دانشگاه‌ صنعت نفت باید راهبری فناوری را انجام دهد، همچنین پژوهشگاه صنعت نفت باید محور پژوهشگاه‌ها قلمداد و شرایط برای این اتفاق باید ازسوی کل کشور فراهم شود.

وحیدرضا زیدی‌فرد، معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری نیز در افتتاحیه این رویداد با اشاره به اینکه فناوری و نوآوری باید اولویت صنعت نفت باشد، گفت: شناسایی دقیق نیازهای فناورانه، استفاده از ظرفیت قانون ساخت بار اول و شناسایی چالش‌های ساخت بار اول از جمله اقدام‌های وزارت نفت در دولت سیزدهم است، از این رو خودکفایی ۱۰۰ درصدی در زمینه کاتالیست در دولت سیزدهم محقق می‌شود و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و ساخت بار اول اولویت وزارت نفت است، به‌طوری که برای سال دوم نیز مقام اول را در استفاده و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در میان سایر دستگاه‌ها به‌دست آورده است.  

کشور ما مدت‌هاست در مسیر تنظیم سیاست‌هایی برای تأمین‌کنندگان و سازندگان داخلی و تأمین‌کنندگان دانش و فناوری است تا بتوانند رشد کنند. اگر به چند سال گذشته برگردیم متوجه سیاست‌های رو به رشد در این عرصه می‌شویم. شرکت‌های داخلی اکنون هم در زمینه بهره‌برداری و مهندسی و هم در زمینه رشد دانش و فناوری به‌خوبی عمل کرده‌اند و با این روال با اطمینان می‌توانیم بگوییم که از نبود شرکت‌های خارجی نگرانی نداریم. هر آنچه نیاز داشته باشیم را با تکیه بر هوش، تخصص و تجربه جوانان و خردمندان کشور می‌سازیم.

تبیین سیاست‌های راهبردی قوی برای تحقق اقتصادی مقاومتی در وزارت نفت به رفع بخش عمده‌ای از وابستگی‌های فناوری به کشورهای غربی در زمینه نیازمندی‌های فناورانه تجهیزات صنعت نفت منجر شده است. این سیاست‌ها توانسته به مقدار قابل ملاحظه‌ای بر خنثی کردن تحریم‌های بین‌المللی مؤثر واقع شود.