«شبکه‌های غیررسمی» بنیانگذاران پدرخوانده‌های سیاسی

به گزارش معاصر، چهارمین ویژه برنامه انتخاباتی «شش در دو» ویژه برنامه دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان با حضور سعید نورمحمدی فعال و تحلیلگر مسائل سیاسی و علی زارعی نجفدری استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی در استودیو شماره دو ساختمان شهدای رادیوی سازمان صداوسیما برگزار شد.

این ویژه‌ برنامه انتخاباتی به بررسی چالش‌های سیاسی حزب‌گرایی و نقش شخصیت‌های تأثیرگذار بر انتخابات پرداخت.

امین صبحی مجری، برنامه را با این سوال آغاز کرد که آیا پدیده پدرخواندگی در نظام سیاسی کشور و انتخابات‌های مختلف وجود دارد؟

حقیقت این است که در ایران مهندسی انتخابات نداریم

علی زارعی نجفدری استاد دانشگاه گفت: باید به این سوال پاسخ داد که انتخابات در بستر چه نوع حکمرانی برگزار می‌شود؟ نظام جمهوری اسلامی ایران به انتخابات نگاه مردم‌سالارانه است. این شاخص هر چه شفاف‌تر و منظم‌تر باشد، حمکرانی بهتر، می‌تواند خودش را نشان دهد و مردم اعتماد بیشتری به حکمرانی می‌کنند.

وی مبانی، ایدئولوژیک و گزینش از شاخص‌های تاثیرگذار بر انتخابات ایران برشمرد و ادامه داد: نگاه سیاسی و اجتماعی مردم و حکمرانی، نحوه اجرای انتخابات و نگاه مسوولان و صالح‌گزینی‌ها بر انتخابات مختلف تاثیرگذار است. پدرخوانده‌های سیاسی در ایران هم همانند سایر کشورها در انتخابات‌های مختلف تاثیرگذارند و سهم خودشان را در انتخابات بالا می‌دانند.

این کارشناس سیاسی ادامه داد: پدرخوانده‌ها در هر دو جناح اصولگرا و اصلاح‌طلب وجود دارند، آن هم از نوع شدیدش. آنچه مهم است که حکمرانی در اجرا و برگزاری و برآیند انتخابات چه سیاستی دارد.

زارعی ادامه داد: انتخابات در سه حوزه مبانی، ایدئولوژیک و گزینش اهمیت دارد. قانون انتخابات با چالش و مشکل روبروست و بعد از چهار دهه هنوز نتوانسته‌ایم با قانونی خوب، چالش‌ها را برطرف کنیم و این روند در انتخابات مختلف هر بار تکرار می‌شود.

وی از مقامات مسوول در دولت و مجلس خواست فکری اساسی برای این چالش کنند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: علاوه بر قانون در ساختار انتخابات نیز مشکل داریم. مصادرِ اجراییِ انتخابات اگر چه با چالش‌ها و نقایص مختلفی روبرو بوده است اما برآیند آن قابل دفاع است. در برخی کشورها، انتخابات مهندسی می‌شود و نتیجه انتخابات از قبل مشخص است اما حقیقت این است که در ایران مهندسی انتخابات وجود نداشته است. اگرچه پدرخوانده‌های جریان‌های سیاسی تلاش داشته اند انتخابات را مهندسی کنند اما نوع انتخاب از سوی مردم مانع آن بوده است.

پایگاه اجتماعی جریان اصلاح‌طلب مانع تبعیت بدون چون و چرای احزاب اصلاح‌طلب از لیست‌هاست

در ادامه سعید نورمحمدی فعال سیاسی ریشه شکل‌گیری پدرخوانده‌های سیاسی را مورد واکاوی قرار داد و گفت: مارکس وبر قائل به دو نوع دولت شَه‌پدری یا موروثی و مدرن بود. ویژگی اصلی دولت‌های پدرسالار این است که اتکایش به وفاداری شخصی افراد است و سیطره مناسبات شخصی را در دولت هم گسترش می‌دهند. دولت‌های پدرسالار طبق گفته وبر بعد از تشکیل دولت‌های مدرن از بین می‌روند. سوال اینجاست که اگر دولت مدرن در ایران وجود دارد، چرا پدرسالارها در فرآیندهای انتخابات و دستگاه‌های اجرایی به صورت قدرتمند، تاثیرگذارند؟

وی ادامه داد: دولت حامی‌پرور یا پدرسالار از سطوح بالای قدرت شروع می‌شود و تا سطوح پایین و اجتماعی ریشه می‌دواند. متاسفانه حاکمیت نگاه بدبینانه به احزاب دارد و آنها را از خود نمی‌داند همین نگاه باعث شد در جریان رد صلاحیتهای هیاتهای نظارت و اجرایی  بی‌آن که به توصیه مقام معظم رهبری توجه شود در تهران از حزب اعتماد ایرانیان یک نفر، از حزب کارگزاران یک نفر و از حزب اعتماد ملی دو نفر تایید صلاحیت شوند و چهار حزب اصلاح‌طلب در کل کشور کمتر از ۳۰ کاندید تایید صلاحیت شده داشته باشد.

این تحلیلگر سیاسی خاطرنشان کرد: انکار احزاب مانع شکل‌گیری تحزب در کشور شده است و در سایه چنین وضعیتی به جای احزاب، افراد محور کارهای سیاسی و انتخاباتی می‌شوند و شبکه‌های غیررسمی حامی‌پرورانه را شکل می‌دهند و بر انتخابات تاثیر می‌گذارند و ریشه پدرخوانده‌های سیاسی را بنیان می‌گذارند. در این وضعیت هم، هیچ کس پاسخگو نیست در حالی که در صورت شکل‌گیری احزاب، خودِ احزاب پاسخگو عملکرد نمایندگان‌شان در مجلس یا سایر مراجع هستند.

نورمحمدی ادامه داد: شبکه‌های حامی‌پرور حول افراد شکل می‌گیرند. در جریان اصلاحات فرد یا افرادی را نداریم که بنشینند و برای خودشان تصمیم بگیرند و افراد را انتخاب کنند و لیستها را ببندند با این حال در این جریان گروه‌های حامی‌پرور نقش‌آفرین هستند. نمونه آن بیانیه ۱۴ محوری است که از سوی یکی از دوستان اصلاح‌طلب نوشته شد.

عضو شورای مرکزی حزب ندای ایرانیان خاطرنشان کرد: ماهیت جریان اصولگرا، وفاداری است. آنان درباره حقوق شهروندی و دانشجویان موضع‌گیری نمی‌کنند و از حقوق‌شان دفاع نمی‌کنند. در اصولگراها ماهیت پدرخواندگی قدرت بیشتری دارد و هواداران از لیست‌ها بدون چون و چرا حمایت می‌کنند اما این مسئله در اصلاح‌طلبان کم رنگ‌تر است چون پایگاه اجتماعی جریان اصلاح‌طلب مانع از این مسئله است.

اگر پدرخواندگی مضموم است باید برای هر دو جریان سیاسی مضموم باشد

در ادامه علی زارعی سخنان نورمحمدی درباره اصلاح‌طلبان را مزاح دانست و گفت: ایشان در سخنان‌شان حتی برخی مباحث رایج در اصلاح‌طلبان را کتمان کردند. ایشان با این سخنان پدرخواندگی را به پدرسالاری وصل کردند.

وی سپس به تبیین روند شفاف‌سازی در جریان‌های سیاسی کشور پرداخت و افزود: بالاتر از وِبر حضرت علی (ع) است. ایشان ترجیح داد ۲۵ سال خانه‌نشین شود اما زمانی که مردم ایشان را خواستند پا به میدان سیاست بگذارند و این یعنی اوج مردم‌سالاری.

این استاد دانشگاه درباره علت شکل نگرفتن تحزب در ایران گفت: این مسئله هم به حاکمیت مربوط است و هم ریشه در خودِ جریان‌های سیاسی دارد. در ایران به لحاظ تعداد و نوع احزاب از نُرم احزاب دنیا بالاتریم.

زارعی ادامه داد: با اینکه حزب ندای ایرانیان و آقای خرازی در مقابل پدرخواندگان اصلاح‌طلب ایستاد ولی هیچ اتفاقی نیفتاد بلکه سکوت بعد از آن، موجب تداوم پدرخواندگی در جریان اصلاح‌طلب شد. بیانه ۱۴ ماده و بیانیه آقای خاتمی مصداق این مسئله است البته دوست نداشتم مصداقی صحبت کنم و نام افراد را ببرم.

وی ادامه داد: اگر پدرخواندگی مضموم است باید برای هر دو جریان مضموم باشد.

زارعی سپس از نورمحمدی پرسید: مگر شما چه افرادی را معرفی می‌کنید که فقط یک یا دو نفرشان در هیاتهای نظارت و اجرایی تایید صلاحیت می‌شوند؟ در کدام کشور سراغ دارید که در انتخابات معیاری برای انتخاب افراد نباشد؟