معماری اسلامی و سبک های سکولار و مذهبی

به گزارش معاصر، معماری اسلامی سبک مرتبط با اسلام است و سبک های سکولار و مذهبی از اول اسلام تا به امروز مورد استفاده قرار گرفته است.

جهان اسلام از نظر جغرافیایی از غرب آفریقا و اروپا تا شرق آسیا محدود است اما در تمامی مناطق مشترک هستند که با گذشت زمان با توجه به مصالح و تکنیک های مختلف سبک های خاص خود را توسعه داده اند.

معماری اسلامی، معماری رومی، سایر سرزمین هال تاثیر گرفته است.در قرن هفتم و هشتم فتح شده است.با گسترش اسلام در جنوب و جنوب شرقی آسیا معماری چینی و هندی رواج پیدا کرده که با گذشت زمان ویژگی های متمایزی به آن اضافه شد مانند مناره،طاق ها،مقرنس ها که در انواع معماری اسلامی شامل مساجد،مدارس،کاخ ها و حمام ها استفاده شده است.

معماری اسلامی در دوران اسلام از زمان حضرت محمد(ص)آغاز شد.با ساختن اولین مسجد به نام مسجد النبی که در مدینه واقع است.

در قرن دهم میلادی ایران به دو دسته تقسیم شده بودکه ایران مرکزی تحت فرمانروایی آل بویه و شمال ایران توسط باوندیان و نواحی شمال شرقی خراسان تحت فرمانروایی سامانیان اداره می شد.

معماری ایران و آسیا میانه اولین بار با استفاده از آجر پخته که برای ساخت و ساز و تزئین و استفاده از کاشی لعاب دار برای تزئین سطح استفاده می کردند ظهور کرد.

یکی از قدیمی ترین مساجد مسجد جامع نائین است.

باغ:

نقش اساسی در فرهگ اسلامی باغ ها و آب ها هستند.باغ بهشت ایرانی یا چارباغ شکل کلاسیک است که شامل یک فضا آبی مستطیل شکل که باغ را به چهار بخش با اندازه مساوی تقسیم می کند.

چهار بخش یا چار باغ یکی از ویژگی های ایرانی است که استعاره ای قدرتمند برای سازمان دهی و اهلی کردن که خود نمادی از قلمرو سیاسی است.مانند:چهل ستون،باغ فین،باغ ارم شیراز،باغ دولت آباد و...

حیاط:

ساختمان های سکولار دارای یک حیاط خصوصی مرکزی یا باغ دیواری هستند.قدیم در دنیای مدیترانه خانه حیاط دار رواج داشت در این فضا از گیاهان و آب،نفوذ نور طبیعی،گردش هوای خنک در داخل سازه و مکانی حفاظت شده و ممنوعه که زنان خانه نیازی به پوشاندن لباس ندارند.

در معماری اسلامی در مساجد از حیاط استفاده می کنند که رو به آسمان باز است و هر طرف آن به تالار ها و اتاق ها ریواق نیمه باز سایه دار راه دارد.به دلیل آب و هوا برای پذیرایی از تعداد بیشتری از نمازگزاران در حیاط جمع می شدند.

هیپوستیکی (تالار رو باز با ستون بلند)تالار های اجتماعات ایرانی در دوره هخامنشی استفاده می شد.ساختمان های هیپوستیکی از کلیسای سبک رومی با حیاط مجاور سرچشمه گرفته است.برخی از محققین از مساجد هیپوستیکی به عنوان مسجد عرب گونه یاد می کنند.

قوس:

سازه های طاق دار سنت های معماری روم باستان و ایرانی را نشان می دهد.طاق های دیافراگمی با سقف های لنگه ای،تیر های چوبی یا سنگی ساخته شده است.این شکل از دوره اشکانی در ایران شناخته شد نمونه آن بنا اشکانی آشور است.

طاق های دیافراگمی از تخته های سنگ آهک درشت تراشیده شده بدون اینکه از تکیه گاه کاذب استفاده کرده باشند.

ایوان:

سالنی که از سه طرف دیوار و از یک طرف باز است که توسط یک طاق پوشیده می شود که در اصطلاح فارسی پیشتاق (درگاه ورودی)که اغلب با نوار های خوشنویسی و کاشی کاری لعابدار و طرح های هندسی تزئین شده.در موقعیت های متفاوتی نسبت به ساختمان چیده می شود.مانند مساجد،مدارس،کاخ هاو کاروانسرا ها.

گنبد:

سنت گنبد های آجری از قرن یازدهم آغاز شد که بنا های مهم مانند مقبره گورامیر و مسجد بی بی خانم می توانیم نام ببریم.

گنبد های بزرگ از دو پوسته ساخته شده‌اند از یک پوسته داخلی که از داخل نمایان است و یک پوسته خارجی که از بیرون قابل مشاهده است.

قدیمی ترین گنبد مقبره گورامیر است که دارای نمایه بیرونی آجدار و نوار مقرنس در اطراف طبل آن است.

به طاق های آجدار با گنبد کروی شکل روی هم طاق دنده‌ای غیر شعاعی می‌گویند.

از چهار دنده متقاطع که در مواقعی دو برابر و قطع می شوند تا یک ستاره هشت پر را تشکیل دهند که این گنبد مرکزی یا فانوس سقفی در بالای طاق آجدار قرار دارد.گنبد گچبری در گنبد عالی قاپو دیده می شود.

بالکن:

به دلیل آب و هوا اکثر کشور ها بالکن دارند،یک صفحه‌ی مشبک چوبی از کنار ساختمان بیرون میزند که به افراد داخل اجازه می دهد تا به بیرون نگاه کنند.

تزئینات:

تزئینات کتیبه‌ای یا خوشنویسی به دلیل اهمیت کلام مکتوب در معماری اسلامی نقش برجسته‌ای دارد.

تزئینات کتیبه‌ای سیاسی یا مذهبی می تواند باشد به عنوان مثال خوشنویسی هایی که گنبد صخره تزئین کرده که نقل قول هایی از قرآن است.

این نقوش تزئینی مانند سنگ تراشی،آجرکاری،گچ کاری،کاشی کاری،رنگ،موزائیک شیشه ای،پوشش سنگ مرمرو پنجره های شیشه ای رنگی است.

سرستون ها در معماری بسیار متنوع هستند که در سقف های فوقانی یا ویژگی بانگ ستون استفاده می شوند.

مقرنس:

یک نقش سه بعدی است که تقسیم هندسی یک سازه طاق دار به زیر سازه ها مرتبط می شود.از مواد مختلفی مانند سنگ،آجر،چوب یا گچ ساخته می شود.

قیچی های سه جانبه ای هستند که به عنوان عناصر انتقالی برای گنبد ها و نیمه گنبد ها استفاده می شوند.از قرن دوازدهم در سراسر جهان اسلام رایج شد.مقرنس علاوه بر قیچی و آویز برای تزئین قرنیزها و سردرها،محراب ها،پنجره ها،طاق ها و به کار می رفت.

مناره:

برجی است به طور سنتی در ساختمان مسجد که کار کرد رسمی آن گفتن اذان توسط موذن است که هرروز سه8 مرتبه در آن.

اولین مناره اوایل قرن نهم برمی گردد،مناره بسته به دور و سنت اشکال مختلفی دارند (گرد،مربع،مارپیچ یا هشت ضلعی)

در آخر معماری اسلامی به خودی خود سبکی است که در آن ارزش ها و فرهنگ اسلام نمایش می دهد.  

خبرنگار: آیدا جهازی