حذف ارز ۴۲۰۰ خوب یا بد؟

نظر کارشناسان درمورد تاثیر تک نرخی شدن ارز بر اقتصاد کشور و معیشت مردم متفاوت است و سال‌های زیادی است که در مورد آن اظهارنظرهای متعددی انجام می‌شود. عده‌ای از کارشناسان اقتصادی کشور در این زمینه عقیده دارند و معتقدند در شرایط فعلی اقتصادی کشور، ارز ترجیحی باید همچنان وجود داشته باشد تا اقشار آسیب‌پذیر جامعه بیش از این تحت فشارهای اقتصادی قرار نگیرند. اما در مقابل گروه دیگری از فعالان اقتصادی و دست‌اندرکاران تجارت کشور معتقدند وجود ارز ترجیحی به این شکل در عرصه تجارت، نه‌تنها سود خاصی برای مصرف کننده نداشته، حتی باعث برهم خوردن تعادل ارزی کشور نیز می‌شود.

البته با توجه به شرایط موجود اقتصادی و بازارهای ایران به نظر نمی‌رسد که حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی تاثیر چندانی بر معیشت مردم بگذارد و می‌توان تخصیص آن به شکل کنونی را از نظام اقتصادی کشور حذف کرد.

تا امروز در عمل بسیاری از کالاها از دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات خذف شده‌اند و امروز تنها معدودی از واردات ما با استفاده از ارز ترجیحی انجام می‌شود که از این بین هم مهم‌ترین واردات در این زمینه مربوط به نهاده‌های دامی است. همان‌طور که می‌دانید بیشتر نهاده‌ها در حال حاضر با قیمت آزاد به دست مصرف‌کنندگان آن می‌رسد و سود ارز ترجیحی فقط متوجه دلالان این بازار است. امروز هم بسیاری از دامداران و تولیدکنندگان داخلی از این موضوع گلایه دارند که تخصیص ارز ترجیحی به نام آنها بوده اما سود آهن را دلالان و واسطه های بازار برده‌اند. بنابراین حذف ارز ترجیحی حتی در مورد کالایی مانند نهاده دامی نیز باید مورد توجه سیاست‌گذاران این حوزه باشد.

در بخش‌های دیگر نیز اوضاع به همین شکل است و متاسفانه بررسی‌ها نشان می‌دهد که یارانه این نوع ارز تا امروز چندان نصیب اقشار مورد نظر قرار نگرفته است. بنابراین پس از این سال‌ها دیگر باید به این نتیجه برسیم که این سیاست عملا یک سیاست شکست‌خورده در اقتصاد و تامین معیشت مردم به حساب می‌آید و دولت باید به مسیر جدید و حذف یارانه از مبادی زنجیره‌های تامین وارد شود.

البته تک‌نرخی‌سازی ارز تنها بر حوزه تجارت تاثیر مثبت ندارد و برای بازارهای داخلی نیز آثار مثبت فراوانی را به همراه دارد. مهم‌ترین نکته‌ای که در این خصوص می‌توان به آن اشاره کرد این است که اگر با تک‌نرخی شدن ارز، تخصیص آن به صورت آزاد انجام شود، مشکل تامین کالاهای واداتی برطرف خواهد شد و تجربه آزاد‌سازی نرخ ارز واردات گوشت قرمز نشان می دهد که در این صورت حتی می‌توان با توجه به رقابتی شدن بازار، انتظار کاهش قیمت‌ها را نیز داشت.

البته کارشناسان از ابتدا درباره آثار منفی ارز ۴۲۰۰ تومانی در اقتصاد، هشدار داده بودند و از همان اول مشخص بود که این طرح به تاریخ خواهد پیوست اما دولت گذشته سعی کرد آن را تا جای ممکن پیش ببرد که در این امر هم موفق نبود.

در هر حال به نظر می‌رسد که آثار مثبت حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از اقتصاد کشور بیش مضرات آن باشد و بتوان با برنامه‌ریزی مناسب در این زمینه تجارت و بازارهای داخلی کشور را به شکل مطلوبی به سمت شفاف‌سازی هدایت کرد. بودجه کشور با حذف ارز ترجیحی می‌تواند به سمت و سوی جلوگیری از رانت و تخلفات مرسوم شده در این حوزه حرکت کند و یارانه و سوبسید در نظر گرفته شده نیز به جای ابتدای زنجیره به حلقه پایانی آن یعنی خود مصرف‌کننده اختصاص پیدا کند.